De kern van democratie is samenspel
Tekst Hadassa Lok Beeld Shutterstock
Een begrotingstekort vormt eind 2020 de aanleiding om inwoners van Zeist op te roepen voor een burgerberaad. De respons is ongekend. Een gewogen loting brengt de bijna 1000 personen die gehoor geven aan de oproep terug tot een aantal van 150. Samen vormen zij een afspiegeling van Zeist. Het is een intensief, maar zeer lonend traject, zowel wat betreft de begroting als op maatschappelijk vlak. Burgemeester Koos Janssen kijkt er met genoegen op terug, maar wijst graag op de essentie: ‘Het burgerberaad is niet zaligmakend. Het gaat erom dat mensen ervaren dat ze ertoe doen.’
‘Hoe zorg je voor de klik tussen overheid en samenleving?’
Waarom Zeist tot een burgerberaad besloot, licht Janssen toe: ‘De gemeentebegroting is een weerspiegeling van het leven van mensen. Als we een probleem in het huishoudboekje hebben, willen we dus de mensen waar het om gaat daarin betrekken.’ Het beraad werd met veel zorg opgezet met betrekking tot communicatie, gestratificeerde weging en privacy. Na een uitgebreid traject van in groepen rond thema’s vergaderen, zijn maar liefst 62 voorstellen naar B&W gebracht, om vanuit B&W naar de raad te worden doorgezet. Uiteindelijk heeft de gemeenteraad het eerste en het laatste woord. Janssen benadrukt: ‘Alles staat in dienst van het samenspel dat we democratie noemen. Alle schakels hebben we daarbij een plek in het proces moeten geven.’ Dat lukte: ruim twee derde van de voorstellen werd aangenomen.
Samenspel Liever nog dan over het succesvolle burgerberaad, vertelt Janssen wat eraan ten grondslag ligt: ‘De kern van democratie is samenspel: tussen mensen onderling, binnen de overheid, tussen mensen en de overheid. Als het op een van die niveaus niet klopt, dan schort er iets aan de democratie. We zien het als onze taak om dit samenspel concreet te maken en te vragen: wat is jouw bijdrage? Samen willen we werken aan “het goede leven”. Dat betekent voor iedereen iets persoonlijks, maar als gemeente willen we samen werken aan dat goede leven, in vrijheid en verbondenheid. Deze filosofie vormt de basis voor de rest.’ Dat is niet abstract. Janssen: ‘De kern van wat we doen is ontmoeting en gesprek organiseren om te bevorderen dat iedereen een bijdrage kan leveren.’ Het burgerberaad illustreert dit. ‘Mensen zeiden: ik kon van betekenis zijn, of ze nu boven de 90 waren of 18. Die pluriformiteit tref je in de raad niet aan. Participatie gaat bij ons expliciet niet om draagvlak creëren, maar om draagkracht. Kunnen mensen hun talent en kennis inzetten om plannen en beleid te dragen?’
Handvat Om dit in goede banen te leiden is begin 2022 het Handvat participatie geïntroduceerd in de gemeente. ‘Een gids die helpt om te kiezen wanneer je wat doet en met wie. Maar het handvat gaat ook in op welke vragen je jezelf moet stellen voordat je begint. Het is meer dan een stappenplan: het is de weerslag van de afgelopen 10 à 15 jaar participatie-ervaring.’ Hoe zorg je dat de klik tussen overheid en samenleving zo goed mogelijk is? Janssen: ‘Die uitdaging is nooit af, maar het begint bij ontmoeting en gesprek. We moedigen andere gemeenten graag aan er op hun eigen manier mee aan de slag te gaan.’ Hij is ervan overtuigd dat het de moeite waard is: ‘De kracht van de relatie is de oerkracht om vraagstukken op te lossen.’ ◼
Deel dit artikel