Met het verschijnen van het onderzoek van Deloitte naar de mondkapjesdeal ging de aandacht vooral naar Van Lienden & co. en hun steeds sneuere pogingen om recht te praten wat krom is. Inmiddels zijn de heren afgezakt tot de dooddoener dat ‘de communicatie beter had gekund’. Bekend was al dat het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) eigenlijk niet op hun aanbod in wilde gaan, maar zwichtte onder politieke druk. Verklaarbaar: er was crisis, de achtereenvolgende ministers Bruins en De Jonge van VWS lagen onder vuur van Kamer en media en moesten snel met iets komen. Dat er uiteindelijk geen tekort was aan mondkapjes is wijsheid achteraf. Tot zover is het eigenlijk business as usual. Maar Deloitte meldt ook: ‘Aangezien VWS een groter dan gemiddelde betrokkenheid heeft gehad bij de totstandkoming van de overeenkomsten met RGA [Relief Goods Alliance, de commerciële onderneming van Van Lienden & co., red.], ook in vergelijking met de overeenkomsten die zijn afgesloten met de meeste andere leveranciers, is sprake van een verschil van inzicht tussen het LCH en VWS over de verantwoordelijkheid voor (een deel van) de met RGA gemaakte afspraken.’ De vraag waarom het ministerie c.q. de ministers juist bij deze deal, te midden van tientallen of honderden andere, zoveel betrokkenheid vertoonden, blijft onbeantwoord en biedt voer voor speculaties. We doen er eentje: Van Lienden was een soort wonder boy in het CDA. Het is afwachten of Van Lienden & co. strafrechtelijk ter verantwoording zullen worden geroepen. Minstens zo interessant is de vraag of er ooit politieke verantwoording volgt. Vermoedelijk hebben de betrokkenen tegen die tijd geen actieve herinnering meer aan de affaire.

Traagheid is de gebruikelijke gang van zaken bij de kabinetten-Rutte. De aanpak van grote problemen komt langzaam op gang – zie de manier waarop corona te lijf werd gegaan, waarbij Nederland met de vaccinaties lange tijd onder aan het lijstje bungelde. Ook nu duurde het lang voor er actie kwam, nota bene door druk van de PvdA en GroenLinks. Regeringen elders kondigden al weken of zelfs maanden geleden maatregelen aan tegen de hoge energieprijzen, maar hier was de reactie dat het erg gecompliceerd was of domweg niet kon vanwege Europa, de gebruikelijke uitvlucht. Premier Rutte gaf uiteindelijk bij de algemene politieke beschouwingen toe dat hij in Brussel wat alerter had kunnen zijn op wat andere landen gingen doen, maar hij was er ‘onvoldoende op geïnformeerd’. Je zou het als een soort sorry kunnen horen, maar eigenlijk lag het dus niet aan hem. Zoals eerder raakt de machine uiteindelijk wel op toeren, maar het negatieve beeld is dan al gevestigd. Niet voor niets krijgt het kabinet momenteel in alle peilingen dikke onvoldoendes. Achteraf is er vaak lacherig gedaan over de gedragen tv-toespraak van minister-president Den Uyl ten tijde van de oliecrisis in 1973, maar wie hem toen gezien heeft kan het zich herinneren en het was ook glashelder dat we in een uitzonderlijke situatie zaten die uitzonderlijke maatregelen vergde (al bleek het achteraf mee te vallen). Nu moeten we het doen met een reclamecampagne: zet de knop om.

Minister Franc Weerwind (Rechts­bescherming) en staatssecretaris Van Ooijen (Jeugd en Preventie) moeten van de Kamer binnen 6 weken de acute problemen in de jeugdzorg aanpakken. Er moet zo snel mogelijk een plan komen om de zorg voor onder toezicht geplaatste kinderen te verbeteren en tegelijk uithuisplaatsingen zo veel mogelijk te voorkomen. Aldus de strekking van een motie van de vier coalitiepartijen. De bewindslieden konden dan ook niet anders doen dan hem overnemen. De eerder toegezegde 40 miljoen euro extra voor de jeugdzorg was onvoldoende om de gemoederen tot bedaren te brengen. Ook de Inspectie van Justitie en Veiligheid en de Inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd willen dat het kabinet snel iets doet om kinderen in de jeugdbescherming tijdig passende zorg te bieden. Wordt dit de ommekeer? Sinds de decentralisering van de jeugdzorg in 2015 zijn er al talloos veel rapporten opgesteld waaruit steeds weer bleek dat er te veel op deze zorg is bezuinigd waardoor de werklast voor de medewerkers steeds verder toeneemt, de administratieve belasting de spuigaten uitloopt, de wachttijden te lang zijn en dat door die lange wachttijden meer zware zorg nodig is die duurder is en meer tijd kost, enzovoort. Nu met een plan de problemen oplossen, is een illusie, al was het maar omdat er op korte termijn niet of nauwelijks gekwalificeerde mensen te vinden zijn die het moeten gaan doen. De motie, hoe goedbedoeld ook, heeft alles in zich om een lege huls te worden. Maar dat geldt voor veel meer van de 1665 moties die vorig jaar werden ingediend.