Alle stemmen aan tafel

Participatie wordt door de overheid soms nog gezien als een “burgerlos­loopgebiedje”, een onderwerp of potje geld waarmee mensen mogen doen wat ze willen. Dat is te karig, zegt Van de Wetering stellig. Ze is programma­manager kwaliteit openbaar bestuur bij de provincie Groningen en houdt zich intensief met het samenspel tussen overheid en burgers bezig. Eerder deed ze dat ook bij de gemeente Groningen. Burgerparticipatie is van groot belang, het gaat om niets minder dan het bouwen aan en vernieuwen van onze democratie. Van de Wetering: ‘Dat is niet een kwestie van snel een programmaatje hier en even een experimentje daar; het is juist een kwestie van lange adem. Vaak verengt het gesprek zich tot tools of hippe instrumenten, maar door alle experimenten die er zijn gedaan weten we zo langzamerhand wat wel en wat niet werkt. Het gaat er nu om dat we die ervaringen verduurzamen en een vast onderdeel van de werkwijze laten worden. De ruimte voor participatie mag niet een toevalligheid zijn die afhankelijk is van de welwillendheid van een bestuurder of een ambtenaar.’ Om participatie te verankeren in de organisatie heeft de provincie een participatieleidraad opgesteld waarmee een zorgvuldig proces wordt geborgd. Daarmee is het niet klaar, werken aan burgerparticipatie is volgens Van de Wetering nog steeds een goed georganiseerde zoektocht. De provincie noemt het: expeditie participatie. Als overheid samen met partners en inwoners participatie en daarmee de democratie verbeteren. ‘We leggen de lat hoog, we dagen onszelf uit om Groningen tot de beste democratie ter wereld te maken.’

Stille midden Voor het verbeteren van de democratie is het belangrijk om zo veel mogelijk mensen uit verschillende groepen te betrekken: participatie moet inclusief zijn. ‘Vuistregel is dat je altijd de mensen aan tafel moet hebben die het aangaat’, zegt Van de Wetering. ‘Zoals mensen die minder mobiel zijn, als het over verkeersmaatregelen gaat.’ ‘Veel van de mensen die nu hun stem niet laten horen vormen het stille midden, de genuanceerd denkende burger die zich niet thuis voelt bij de vaak erg nadrukkelijke manier waarop anderen standpunten en opvattingen naar voren brengen. Je bent dus eigenlijk op zoek naar de virtuele koffiezetautomaat van de samenleving, waar dat gesprek wel plaatsvindt.’ ‘We willen zo veel mogelijk stemmen aan tafel hebben,’ aldus Van de Wetering, ‘en de stemmen die je niet gemakkelijk hoort erbij betrekken. Dat is des te belangrijker omdat via de represen­tatieve democratie niet ieders stem even gemakkelijk doorklinkt. De Kamer bestaat praktisch volledig uit hoger opgeleiden; dat maakt het lastiger de belangen van alle bevolkingsgroepen even zwaar door te laten klinken. De volksvertegenwoordiging heeft hier ook een rol als democratisch procesbewaker.’

Zichtbaarder Het is vooral de kunst om de mensen te vinden die hun stem minder vaak laten horen. Allereerst is het een kwestie van breed bekendmaken in en op uiteen­lopende media dat er een mogelijkheid tot participatie is. ‘Mensen gaan niet zomaar op de website van de gemeente of de provincie ernaar zoeken.’ Vervolgens geldt dat mensen de deur van het stadhuis wat makkelijk weten te vinden, maar niet zo gauw naar de provincie gaan, terwijl participatie niet exclusief iets voor of van gemeenten is. ‘Ook bij de provincie is het belangrijk. Vergeet niet dat wij verantwoordelijk zijn voor vraagstukken als mobiliteit, de stikstofaanpak en de energietransitie, onderwerpen die heel veel mensen aangaan. Het is voor ons een uitdaging om zichtbaarder te worden voor burgers.’