Voorbij de verkokering
De publieke professional: willen we echt publieke meerwaarde realiseren, dan moeten we grenzeloos samenwerken.
In het voorjaar van 2017 is er in Zeeland een schaap met vijf poten geboren. In het nieuwsbericht stond vermeld dat de betreffende boer zijn ogen niet kon geloven toen het lammetje geboren werd. Het lam had geen last van het vijfde poot, maar functioneel was het niet. Het lam kon er namelijk niet op lopen. En laten we wel wezen: een schaap met vijf poten is niet gewoon. Het is onnatuurlijk.
Wat heeft dit verhaal met de publieke professional te maken?
Als we aan de publieke professional en ambtelijk vakmanschap denken, zijn we maar al te vaak op zoek naar het spreekwoordelijke schaap met vijf poten. Immers: de ontwikkelingen in de samenleving en de complexe maatschappelijke opgaven waar we als overheid voor staan, zoals recent het stikstofdossier, vragen andere dingen van de publieke professional en de ambtelijke organisatie dan 10, 20 jaar geleden. Dus willen we een publieke professional die alles kan en is: deskundig op de inhoud én vaardig in het proces én politiek sensitief én netwerkvaardig én communicatievaardig én in staat gebruik te maken van moderne technologische ondersteuning én integer, responsief, verbindend, creatief, moedig, maar ook loyaal aan en efficiënt werkend binnen de door de organisatie gestelde kaders. Dat werkt niet. Het is tegennatuurlijk. Een schaap met vier poten, stevige poten waarop gestaan, gelopen en gerend kan worden, is goed genoeg. En om maar even in de metafoor te blijven: het schaap is niets zonder zijn kudde en herder en het heeft behoefte aan een groene weide die hem van voldoende voedsel voorziet.
‘We willen een publieke professional die alles kan en is’
Samenspel
Met andere woorden: als we de publieke professional in staat willen stellen daadwerkelijk publieke meerwaarde te realiseren, dan moeten we de ontwikkeling van ambtelijk vakmanschap integraal benaderen. Verder kijken dan de individuele ambtenaar en zijn competenties. Het gaat óók om de meerwaarde van het team, de juiste sturing door de leidinggevende, de juiste randvoorwaarden binnen de organisatie en de interactie met de buitenwereld. Als wij echt verandering teweeg willen brengen, moet er aandacht zijn voor al deze actoren. Want het benodigde ambtelijk vakmanschap komt in het samenspel tussen deze actoren tot stand.
We vragen bijvoorbeeld van de publieke professional om maatwerk te leveren in situaties die afwijken van de standaardgevallen. De betrokken ambtenaar moet daar extra tijd en energie in steken en het lef hebben om buiten de lijntjes te kleuren. De professional is vaak van goede wil, maar heeft te maken met kaders die daar niet in voorzien en interne procedures die daar niet op zijn ingericht. Als dan de collega’s tegenwerken en de leidinggevende blijft sturen op productienormen en rechtmatigheid, dan lukt het gewoon niet.
Bloei
Gezamenlijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid zijn essentieel. Het met elkaar vinden van de juiste balans in het dienen van het publieke belang. Gezamenlijk het échte doel voor ogen houden. Met elkaar risico’s durven nemen. En accepteren dat je niet iederéén tevreden kunt stellen. Dat hoort er ook bij.
Samenwerking voorbij de verkokering is noodzakelijk om succesvol de ingewikkelde maatschappelijke opgaven, waar de publieke professional voor staat, aan te pakken. Grenzeloos samenwerken binnen en tussen organisaties, overheden en maatschappelijke partners. Rekening houdend met de verschillende actoren die van invloed zijn. Zodat de publieke professional in dit samenspel publieke meerwaarde kan realiseren en het ambtelijk vakmanschap tot bloei kan laten komen.
Maarten Schurink
Secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Deel dit artikel