Vitale ambtenaren
Gezondheid in eigen regie
Tekst Ellen Röling
Beeld Hollandse Hoogte
Hoe fit is de ambtenaar? Volgens het CBS lag het verzuimpercentage bij Nederlandse gemeenten verleden jaar op 5,8. Dat is 15 dagen meer dan het gemiddelde ziekteverzuim in Nederland. De voordelen van fitte medewerkers voor werkgevers zijn talrijk, waaronder minder verzuim, meer veerkracht en meer flexibiliteit. Geen wonder dat steeds meer werkgevers hun medewerkers helpen om letterlijk in beweging te komen.
‘Ook jongeren hebben de uitdaging om vitaal te zijn’
Door heel Nederland zijn pilots. In Rotterdam, waar het ziekteverzuimpercentage met 6,8 nog een punt hoger was dan in de gemiddelde gemeente, helpt Programma Vitaal 010 het verzuim terug te dringen. Medewerkers kunnen kiezen uit verschillende activiteiten, zoals gratis sporttrainingen. Maar ook yoga, salsadansen, mindfulness of bootcampen. In vestigingen kregen ambtenaren stappentellers die ze stimuleren om meer te lopen en werden wedstrijdjes traplopen georganiseerd. Het programma is nog volop in ontwikkeling, maar nu al lijkt een eerste winst geboekt: het ziekteverzuim daalde naar 6,4.
‘Aandacht voor vitaliteit past bij goed werkgeverschap,’ stelt Bas Koot, vitaliteit- en verzuimadviseur bij IZA, de grootste zorgverzekeraar voor ambtenaren. ‘Als werkgever ben je verantwoordelijk voor de werkomstandigheden van werknemers. Dat betekent een veilige en gezonde werkplek en goede werkomstandigheden, maar ook investeren in scholing, preventie en gezondheidswinst.’ Stress is momenteel de belangrijkste reden voor verzuim. ‘Wie fit is, kan daar veel beter mee omgaan. Fit en vitaal zijn gaat niet alleen over fysiek in staat zijn om je werk met gemak te doen. Het gaat ook om bevlogenheid en ontspannen in het leven staan. En hoe je samen met collega’s met plezier je werk doet. Fitheid zorgt in z’n algemeen dat mensen minder snel ziek worden, langer actief blijven en lekkerder in hun vel zitten.’
Aandacht voor vitaliteit past bij goed werkgeverschap
Bewustwording essentieel
Het ministerie van Financiën biedt al 20 jaar activiteiten gericht op een gezonde leefstijl, waaronder bedrijfsfitness, medische fitness, cursussen over voeding en bewegen, een intranetsite over werk- en gezondheid. Ook de personeelsvereniging organiseert allerlei sportevenementen. Maar nog lang niet alle medewerkers doen mee. Met name de mensen die van nature al minder of niet actief zijn. Dat komt vooral omdat nog niet iedereen het belang van bewegen en een gezonde leefstijl inziet. Koot: ‘Ondanks de sterk groeiende belangstelling voor gezond leven, bewegen en voeding in de samenleving, is een gezonde leefstijl nog geen vanzelfsprekendheid. Dat heeft te maken met tal van factoren, waaronder achtergrond, de macht van (slechte) gewoonten en gebrek aan kennis.’ Het ministerie richt zich in het programma daarom ook op bewustmaking. Naar aanleiding van preventieve medische onderzoeken (PMO) worden mensen door hun bedrijfsarts geconfronteerd met hoe fit en vitaal ze zijn. Ook organiseert het ministerie laagdrempelige activiteiten om een bredere groep medewerkers te bereiken, zoals een korte wandeling tijdens een vergadering.
Langer werken
Hoe ver mag een werkgever gaan in het stimuleren van medewerkers? Gemeente Hardenberg ontdekte dat lichte drang een positieve uitwerking kan hebben. Deelname aan een stoppen met roken-programma was bijvoorbeeld vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Wie toch weer begon met roken moest de kosten van het programma betalen. ‘Niets doen is geen optie,’ stelt Tinka van Vuuren, bijzonder hoogleraar Vitaliteitsmanagement aan de Open Universiteit: ‘We moeten met z’n allen langer doorwerken waardoor het des te belangrijker is dat iedereen gezond en vitaal z’n werk kan blijven doen. Werkgevers die niets doen krijgen vroeg of laat de rekening gepresenteerd.’
Mythe
‘Overgewicht alleen al kost organisaties jaarlijks zo’n 10 procent productiviteitsverlies,’ aldus de hoogleraar, ‘omdat te zware medewerkers minder fit zijn, vaker verzuimen en vaker chronisch ziek zijn. Roken is een ander voorbeeld van een onderschatte kostenpost voor organisaties, omdat rokers nu eenmaal vaker verzuimen dan niet-rokers.’
‘Er zijn maar weinig mensen volledig fysiek, mentaal en sociaal gezond’
‘De voordelen van fitte medewerkers zijn voor werkgevers talrijk’
Dat werken aan vitaliteit vooral een zaak zou zijn voor ouderen is volgens haar een mythe: ‘Bij oudere medewerkers is de urgentie om te werken aan vitaliteit weliswaar groter dan bij jongeren, maar ook jongeren hebben de uitdaging om vitaal te zijn en vooral: te blijven. Zij moeten immers veel langer aan het werk blijven dan de vorige generaties.’
De afgelopen 10 jaar is de visie op wat gezondheid is sterk veranderd: Positieve gezondheid, ontwikkeld door Machteld Huber van het Institute of Positive Health, krijgt steeds meer voet aan de grond. Koot: ‘Wat in onze samenleving traditioneel wordt gezien als gezondheid, is gebaseerd op een definitie van de World Health Organization (WHO) uit 1848: “een toestand van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden”. Maar tegenwoordig zijn er maar weinig mensen volledig fysiek, mentaal en sociaal gezond. Het aantal chronisch zieken groeit met de dag. En verzuim blijkt in ruim de helft van de gevallen geen medische oorzaak te hebben, maar bijvoorbeeld een arbeidsconflict of spanning thuis.’
‘Vanuit de traditionele visie op gezondheid ben je dan ziek en moet je beter worden gemaakt in het medische circuit. Maar de Positieve gezondheid gaat ervan uit dat mensen met een chronische aandoening bijvoorbeeld nog steeds prima kunnen functioneren en zich nog steeds krachtig, gelukkig en capabel kunnen voelen. De Positieve gezondheid kijkt naar mogelijkheden en niet naar beperkingen. En vitaliteit wordt binnen de Positieve Gezondheid niet alleen bepaald door lichamelijke fitheid, maar ook door andere factoren als zingeving of kwaliteit van leven. De fitte ambtenaar van de toekomst is iemand die regie houdt over zijn eigen gezondheid, zelf in de gaten houdt wat nodig is en dat met de werkgever bespreekt.’ ◼
Deel dit artikel