Democratie voor iedereen
Tip: raadsleden moeten zichtbaar zijn
Tekst Pieter Verbeek Beeld ANP Foto
Lager opgeleide Nederlanders hebben relatief weinig vertrouwen in de lokale politiek en het lokaal bestuur. Ze vinden dat er onvoldoende naar ze wordt geluisterd en dat hun belangen niet goed aan bod komen. De kloof met die groep moet worden verkleind, maar hoe pak je dat aan? Volgens onderzoeker Hans Vollaard van de Universiteit Utrecht is dat vooral een taak voor raadsleden. ‘Wacht niet op een rapport van B&W, maar ga zelf kijken in de wijk.’
Het is belangrijk dat raadsleden de deuren langsgaan of op bezoek gaan bij de sportclub of muziekvereniging
‘Kom ook op voor de belangen van de lager opgeleide inwoner’
Vlak voor de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen is het een goed moment voor raadsleden om te weten wat inwoners van hen verwachten in de gemeenteraad. Niet alleen om stemmen te winnen, maar juist om het vertrouwen te winnen van de inwoners. Want de tevredenheid van inwoners over hoe raadsleden hun belangen behartigen, is niet bijster hoog, bleek na de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Hans Vollaard, universitair hoofddocent Nederlandse en Europese politiek aan de Universiteit Utrecht, was toen een van de onderzoekers van het Lokaal Kiezersonderzoek (LKO) van de Stichting KiezersOnderzoek Nederland. Daaruit bleek dat inwoners raadsleden gemiddeld een 5,4 op een schaal van 10 geven. Slechts 45 procent zei tevreden te zijn over hoe de lokale volksvertegenwoordigers werken. Dat waren dan vooral hoger opgeleide inwoners want uit hetzelfde onderzoek bleek dat het vertrouwen in de lokale politiek het meest wankel is onder lager opgeleide inwoners. ‘We noemen dat wel de diploma-democratie,’ legt Vollaard uit. ‘Als je ziet wie er in de politiek en bestuur zitten, zijn dat bijna alleen maar hoger opgeleide mensen. Die zouden dan minder luisteren naar de belangen van de lager opgeleiden.’ Daar schrok ook de Staatscommissie parlementair stelsel van. Die luidde de alarmbel: democratie moet voor iedereen zijn. Het kan niet zo zijn dat lager opgeleiden zich niet gehoord voelen, aldus de commissie onder leiding van Johan Remkes.
Alle belangen meewegen Toch is het volgens Vollaard juist niet te wijten aan die diploma-democratie. ‘Lager opgeleide mensen hebben er niet zozeer een probleem mee dat er vooral hoger opgeleide mensen in politiek en bestuur zitten,’ zegt hij. ‘Waar ze wel ontevreden over zijn, is de mate waarin de raadsleden en bestuurders opkomen voor alle belangen.’ De kloof tussen lokale politiek en lager opgeleide kiezers is volgens Vollaard ook vooral ontstaan doordat de inwoners te weinig weten wat de raadsleden nu precies doen. ‘Er is in het onderwijs weinig aandacht voor hoe de gemeentepolitiek werkt, wat raadsleden precies doen. Ook via huis-aan-huisbladen kom je te weinig te weten over de lokale politiek.’ Hoe kun je de kloof tussen lage opgeleide mensen en het gemeentebestuur versterken? ‘Door als raadslid meer zichtbaar te zijn,’ stelt Vollaard. ‘Laat zien dat je ook voor de belangen van de lager opgeleide inwoner opkomt. Ga langs de deur, op bezoek bij de sportclub of muziekvereniging. Ga de wijk in om te checken of de afvalverzameling goed verloopt. Mensen willen echt zien dat iemand voor ze opkomt. Anders is die gemeenteraad veel te veel op afstand.’
‘Laat je niet alleen leiden door de agenda van B&W’
Niet-gekozen volksvertegenwoordigers Ook raadt hij aan om gebruik te maken van informele volksvertegenwoordigers in de wijk of het dorp. Wanneer het bijvoorbeeld gaat om jongeren die geen goede jeugdzorg krijgen, kunnen huisartsen, leraren en buurtwerkers namens hen spreken. Huisartsen luidden bijvoorbeeld al regelmatig de noodklok over de jeugdzorg. Gemeenteraden kunnen hen uitnodigen om te horen waar jongeren mee te kampen hebben. Huisartsen kunnen dan weer terugkoppelen dat gemeenteraden ook aandacht hebben voor het lot van jongeren en hun opvoeders. Dat wekt vertrouwen.’ Uit het Lokaal Kiezersonderzoek (LKO) kwam naar voren dat 15 procent van de gevraagde inwoners wijkraden en buurtcomités zien als belangrijke partijen om terug te kunnen koppelen. 7 Procent noemt de huisarts als iemand die opkomt voor hun belangen. ‘Als gemeenteraad moet je daar je voordeel uit halen. Nodig deze niet-gekozen volksvertegenwoordigers actief uit in de gemeenteraad om een goed beeld te krijgen van al die belangen. Denk aan probleemwijken zoals Rotterdam-Zuid of sommige Haagse wijken, waar nog geen 30 procent opkomst was bij de laatste verkiezingen. Welke moskeebestuurder, leraar of sociaal werker kun je uitnodigen om goed in beeld te krijgen van wat er speelt? Via verkiezingen of inspraakavonden kom je er niet in deze wijken. En de wijkbewoners vinden het wel belangrijk dat hun belangen worden meegewogen. Dat moeten ze ook zien en meemaken. Daar heb je dus zichtbare volksvertegenwoordigers maar ook de niet-gekozen vertegenwoordigers voor nodig, zoals die huisartsen.’
Ga zelf kijken Hoe moeten de raadsleden meer de wijk in gaan als ze al zo beperkt in de tijd zitten? Veel raadsleden doen het er immers als een bijbaan in de avonduren bij. ‘Ik raad raadsleden aan om heel selectief te zijn,’ adviseert Vollaard. ‘Laat je niet alleen leiden door de agenda van B&W. Als je dat doet ben je al je tijd kwijt met het lezen van de informatie van B&W. Mijn suggestie is om er twee dossiers uit te pikken om in te duiken. Als je je zorgen maakt om de leefbaarheid in een wijk, wacht dan niet op een rapport maar ga zelf kijken. Ga aanbellen bij huizen, neem contact op met de wijkvereniging of dorpsraad. Waar zitten jullie mee? Wat speelt er? Met die eigen informatie kun je dan weer beter B&W controleren. En nieuwe kaders stellen waar nodig is. Het maakt je een betere volksvertegenwoordiger en je bent ook nog eens zichtbaar. Als raadslid en fractie bepaal je zo je eigen prioriteiten in plaats van je te laten leiden door de cyclus van planning en control. Je bent er immers met en namens het volk.’ Of de nieuwe lichting raadsleden dat na 16 maart daadwerkelijk gaat doen, is afwachten. Dat wordt dan wellicht duidelijk uit het nieuwe Lokaal Kiezersonderzoek, dat vlak erna staat gepland. ◼
Deel dit artikel