Helpende hand voor kwetsbare wijken

Eigenlijk had hij besloten om op zijn leeftijd wat minder hard te gaan werken, zegt Stef Fleischeuer (1954), die het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid in Schiedam coördineert. ‘Maar ik vond dit toch wel een heel relevante maatschappelijke opgave. Dus wilde ik er graag mijn tanden in zetten.’

Socioloog Fleischeuer heeft een achtergrond in de sociologie. Hij is altijd geïnteresseerd geweest in de vraag wat er precies gebeurt met de bewoners van een stad. ‘Wat zijn de effecten van alle ontwikkelingen? Hoe kunnen we de stad voor iedereen beter maken?’ Fleischeuer is van mening dat er altijd wijken zullen zijn die extra aandacht en extra geld nodig hebben. Dus moet het rijk soms in actie komen, zoals nu gebeurt met het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. ‘Het is ontzettend belangrijk dat het rijk dit doet. Dat het zich realiseert hoe noodzakelijk het is om langjarig en integraal, in samenwerking met gemeenten, de kwetsbare gebieden in een stad vooruit te helpen.’

Vogelaarwijken Dit idee komt niet uit de lucht vallen; het gebeurde vroeger ook al. ‘Een jaar of twintig geleden hadden we het grotestedenbeleid. Ook toen draaide het om zowel de fysieke als de sociale ontwikkeling van kwetsbare wijken. Het grote rijksbudget dat toen beschikbaar was, verdween helaas, maar die integrale aanpak bleef noodzakelijk.’ Even later volgde een nieuwe poging. ‘Vijftien jaar geleden is er een aantal gebieden aangewezen die uiteindelijk naar de toenmalige minister werden vernoemd: de vogelaarwijken. Ook dat waren wijken met een brede waaier aan thema’s waarin achterstanden zich voordeden. Helaas was die aanpak redelijk versnipperd en uiteindelijk werkte het vooral stigmatiserend. Met toenmalig minister Vogelaar is het ook niet al te best afgelopen.’ Toch waren de bedoelingen hartstikke goed, meent Fleischeuer, en daarom heeft het rijk het nu weer opgepakt. ‘Wederom is de conclusie getrokken dat we niet alles aan gemeenten kunnen overlaten, dat we veel meer samen moeten doen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks­relaties verdient hier wat mij betreft de credits voor.’

Rotterdam-Zuid Het Nationaal Programma wordt in Rotterdam-Zuid al ruim tien jaar uitgevoerd, maar is voor de negentien steden die er nu aan deelnemen relatief nieuw. Over concrete resultaten valt daarom nog niet te praten. ‘Het programma duurt in totaal twintig jaar, en de meeste deelnemende steden zitten in hun eerste, tweede of derde jaar. Maar wat ik eerder in Utrecht Overvecht heb gezien en nu in Schiedam zie gebeuren, is hoopgevend.’ Alles draait om samenhang, zegt Fleischeuer. ‘Als je over kinderen spreekt, moet je het ook over hun ouders hebben. Gaat het over wonen, dan moet je de woonomgeving erbij betrekken. In de jaren ‘60 werd in Utrecht bijvoorbeeld de schitterende wijk Overvecht gebouwd – maar met allemaal dezelfde soort appartementen. Allemaal sociale woningbouw. Toen waren we daar heel trots op, maar later is dat het probleemgebied geworden. Dat kwam onder andere door eenzijdig toewijzingsbeleid, weten we nu. Het werd een cumulatie van groepen met een achterstand. Er was dus alleen aan wonen voor groepen met een smalle beurs gedacht, en te weinig aan de omgeving en een meer gevarieerd programma.’ Het Nationaal Programma moet een betere, integrale aanpak bieden, stelt Fleischeuer. Met samenwerking tussen overheden, maar zeker ook tussen andere organisaties, en met de bewoners.