Niet vrijblijvend Maar het blijkt bepaald niet gemakkelijk om dat geld daadwerkelijk bij de jongeren te krijgen. Omdat zij niet onder de Participatiewet vallen, mag de gemeente het inkomen niet als uitkering overmaken. Gevolg is dat de gemeente het geld eerst naar de stichting Bouwdepot stuurt, die het daarna schenkt aan de jongeren. ‘Om daar vervolgens schenkbelasting over te moeten betalen,’ zegt Lammers. ‘Een bizarre financiële constructie, waarbij de systeemwereld in de weg zit. Dan gaat een aanzienlijk deel van het budget naar de belasting, terwijl je dat juist in die jongeren wil investeren.’1 Doel van de pilot is allereerst om kwetsbare jongeren te ondersteunen, maar daarnaast wil de gemeente leren, experimenteren en waar nodig het systeem veranderen. Voor hulpverleners was dat best even wennen, weet Van Gelder. ‘Veel regelgeving belast jongeren vanaf de eerste dag met allerlei plichten. Met het Bouwdepot steunen wij de jongeren onvoorwaardelijk, maar dat moet niet richting vrijblijvendheid gaan. Dat is soms even zoeken, maar over het algemeen gaat dat goed.’ Van de eerste 30 jongeren waren er uiteindelijk twee die zich niet konden committeren aan de doelen van persoonlijke groei. Met hen is het traject na een aantal maanden stopgezet.

Voorbij vooroordelen Persoonlijke groei kan lastig meetbaar zijn. Maar ook dat maakt deel uit van het lerende traject waar de gemeente zich in bevindt, legt Lammers uit. ‘Helpt een zekere mate van vrijheid jongeren om stappen te maken? Het eerlijke antwoord is: dat weet ik nog niet. Ik wil daar open in zijn en heb daar nog geen mening over.’ De jongere die terugreisde naar zijn land van herkomst past goed in die open aanpak, vindt Lammers. ‘Dat is nou net waarom we deze pilot doen: om onze vooroordelen te bevragen. Als het hem helpt, dan is dat toch de goede aanpak? We willen niet een boodschap verkopen, maar nadenken over wat echt perspectief biedt voor een jongere.’ Ruimte voor fouten hoort daar onlosmakelijk bij: ‘Het zijn jongeren! Ik durf wel te zeggen dat we als jongere allemaal weleens iets doms hebben gedaan. Daar moet je niet naar kijken met een wijzend overheidsvingertje, dan rem je zo iemand alleen maar in zijn ontwikkeling.’

Kamervragen Lokaal zijn de reacties op de pilot positief, maar landelijk kwam er het nodige op de gemeente af. ‘Er zijn Kamervragen geweest, de landsadvocaat heeft ernaar gekeken. Dan denk ik wel: toon iets meer lef,’ zegt Lammers. ‘Wij doen dat, dan hopen we dat het rijk dat ook doet. We hebben een zorgplicht naar deze jongeren en de huidige manier werkt niet. Laten we dan vooral kijken naar wat wel kan werken.’ Want uiteindelijk hoopt de gemeente met deze pilot bij te dragen aan systeemverandering, legt Lammers uit. ‘Verschillende wetten zijn nu op verschillende mensbeelden gestoeld. De Jeugdwet stopt wanneer een jongere 18 is, de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning, red.) is ondersteunend, waar de Participatiewet weer meer dwingend is. Dat matcht niet altijd. Dat moeten we integraal gaan oppakken, vanuit bestaanszekerheid en eerlijke kansen. Al die wetgeving is niet van de ene op de andere dag veranderd, maar je moet ergens beginnen.’