Tekst Maurits van den Toorn
Stramien en ritueel
Kamerdebatten verlopen altijd volgens dezelfde lijnen. Beeld Shutterstock
Kamerdebatten verlopen volgens een vast stramien dat grotendeels is vastgelegd in het Reglement van Orde. Daarnaast zijn debatten ook rituele gebeurtenissen die in hoge mate voorspelbaar verlopen. Zie het laatste debat over de afwikkeling van de aardbevingsschade in Groningen. Dat gaat dan zo: de oppositie valt in eerste termijn het kabinet en specifiek premier Rutte aan over het negeren van de Groningse belangen bij de gaswinning en wat er is misgegaan bij het afwikkelen van de schade. Vervolgens komt de premier aan het woord. Hij erkent dat er zaken verkeerd zijn gegaan en gaat daarvoor door het stof (dit keer met de taalvondst dat hij ‘mentaal eindverantwoordelijk’ is). Opstappen is wat hem betreft niet aan de orde. Hij stelt dat hij ‘onderdeel (wil) zijn van de weg voorwaarts’. Daarna volgt in tweede termijn het indienen van een motie van – naar keuze – afkeuring of wantrouwen; meestal doet de PVV dat, maar dit keer was het GroenLinks. Die haalt het uiteraard niet, want de coalitiepartners sluiten de rijen. Het geheel wordt gelardeerd door delegaties Groningers op de publieke tribune, die luid en duidelijk van hun ongenoegen blijk geven en door de voorzitter herhaaldelijk tot orde worden gemaand. De ware “Binnenhofwatchers” kunnen de subtiele verschillen tussen de opeenvolgende debatten proberen te duiden. Hoe fel is de toon van de aanvallen op kabinet en premier (dit keer beschuldigde PvdA-Kamerlid Nijboer de premier er ronduit van dat hij loog)? Welke partijen ondersteunen de motie en vooral: wie stemt voor? Hoe hartelijk is de steun van de coalitiepartijen? Kiert het bij de ChristenUnie? Voer voor koffiedik kijken en analyses, in afwachting van het volgende debat.
Stikstofuitkoopregeling
Volgens minister Van der Wal is de stikstofuitkoopregeling een ‘woest aantrekkelijke’ regeling die zeker niet nog aantrekkelijker zal worden. Beeld Rijksoverheid/Martijn Beekman
Na een jaar heisa presenteerde minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof de langverwachte stikstofuitkoopregeling, de eerste concrete maatregel in het stikstofdossier. Het kabinet trekt 975 miljoen euro uit om de agrarische piekbelasters uit te kopen met een bedrag tot 120 procent van de marktwaarde van hun bedrijf. Volgens de opgave van het kabinet zijn er 3001 piekbelasters, waarvan meer dan de helft in Gelderland. Dat is veel meer dan de 500 tot 600 bedrijven waar bemiddelaar Remkes het eerder over had. De regeling staat open voor houders van melkvee, vleeskalveren, varkens en pluimvee. Dat pakweg drieduizend boeren vrijwillig voor uitkoop kiezen verwacht niemand. Ter aansporing heeft de minister het over een ‘woest aantrekkelijke’ regeling die zeker niet nog aantrekkelijker zal worden. Maar zou het niet zomaar kunnen dat sommige agrariërs nog maar even afwachten of er na negen maanden (in eerste instantie de looptijd van de regeling) bij gebrek aan succes niet toch nog een bedrag bij komt? Van der Wal beloofde in ieder geval om er ‘alles aan te doen’ om dwang bij de uitkoop te voorkomen. Het is spannend of het kabinet scoort met deze regeling, die enigszins zuinig is ontvangen door LTO. Dat de radicalere Agractie negatiever oordeelt, is ook geen verrassing. Positief is dan weer dat de trekkers vooralsnog in de schuur zijn gebleven.
Cyberstrategie
Het kabinet kwam in juni met een nieuwe internationale cyberstrategie voor 2023-2028 om digitale dreigingen tegen te gaan. Het is een aanvulling op de Nederlandse cyberstrategie uit oktober 2022. Kernprioriteiten zijn versterking van de digitale veiligheid, opkomen voor democratische waarden in het licht van toenemende online censuur en surveillance en bescherming van het open internet tegen toenemende druk van autoritaire regeringen, met name Rusland en China. Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken benadrukte de urgentie: ‘Als we niet handelen, als we het internet en de infrastructuur erachter niet beschermen, dan zien we over 10 jaar het einde van het internet zoals we het kennen.’ Wat volgens hem nodig is: de EU versterken als wereldwijde cyberactor, digitale veiligheid verbeteren, EU-wetgeving op het gebied van cyber verruimen, internationale coalities vormen en innoveren. Daar is niet zoveel tegen in te brengen. Hooguit kun je je erover verbazen dat dergelijke zaken anno 2023 nog specifiek moeten worden genoemd. De geschetste ontwikkelingen zijn er immers al jaren; praktisch op het moment waarop Hoekstra zijn pleidooi hield, werden de websites van alle Nederlandse havenbedrijven platgelegd door een Russische ddos-aanval, en dat was zeker niet voor het eerst. En een paar dagen daarna werd bekend dat een medewerker van Justis jarenlang kritische rapporten over de ict-beveiliging van de dienstverlening kon vervalsen. Het is klein bier in het licht van de internationale ontwikkelingen, maar het geeft wel aan dat er in eigen huis nog het nodige te doen is.
Woningbouw
Het wordt steeds duidelijker dat de ambitie om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen niet haalbaar is. Beeld Shutterstock
Het zit het kabinet – dat kampt met een aantal eindeloos voortsudderende dossiers – niet mee. Een van de weinige onderwerpen waaraan met elan en vaart is begonnen in de verwachting dat er op redelijk korte termijn resultaat kon worden geboekt, loopt nu ook vast. Het wordt steeds duidelijker dat de ambitie om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen niet haalbaar is. Er was al twijfel of dit zou lukken, omdat dit aantal voor het laatst in 1990 is gehaald en daar sindsdien ver onder is gebleven. Het afgelopen jaar kwamen er zo’n 75.000 nieuwbouwwoningen bij (plus 15.000 door verbouwing van andere panden). Een behoorlijk aantal, maar het Economisch Instituut voor de Bouw gaat nu uit van een daling van 6,5 procent dit jaar en van 8 procent volgend jaar ten opzichte van 2023. Dat komt neer op 65.000 woningen. Minister De Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening is net als tijdens corona op sociale media weer een geliefde kop van Jut, maar je kunt moeilijk volhouden dat de internationaal oplopende rente, de snellere bevolkingsgroei, het tekort aan personeel en de stijgende materiaalkosten hem aan te rekenen zijn. Hij doet wat hij kan: meer geld uittrekken (500 miljoen euro om in 2024 ‘door de dip heen te bouwen’, zoals hij het noemt), gemeenten meer mogelijkheden geven om grond te kopen (eventueel met garantstelling door het rijk) en als stok achter de deur al tijdens de onderhandelingen over de aankoop van grond beginnen met onteigeningsprocedures. Op lange termijn denkt hij aan een planbatenheffing, waardoor de waardestijging bij een bestemmingswijziging van grond niet alleen aan de verkoper, maar ook aan de gemeente ten goede komt. Iets om goed over na te denken, en ook nog eens na te lezen hoe het ook alweer zat met de val van het kabinet-Den Uyl in 1977 (trefwoorden: gebruikswaarde en marktwaarde).
Toegankelijke zorg
De toegankelijkheid van de zorg in Nederland gaat steeds verder achteruit. Beeld Shutterstock
Je krijgt weleens het idee dat kabinetten zich weinig aantrekken van de adviezen die de diverse adviesorganen uitstorten. Toch is dat niet altijd waar. Zo maakten de ministers Kuipers, Helder en Dijkgraaf onlangs bekend dat het aantal opleidingsplaatsen in de zorg wordt uitgebreid. Er komen meer plaatsen voor huisartsen, in fasen gaat het van 870 naar 1035. Daarmee wordt een advies van het Capaciteitsorgaan opgevolgd (niet helemaal weliswaar, want dat orgaan had gepleit voor een groei tot 1190 opleidingsplaatsen). Ook het aantal plaatsen voor GZ-psychologen en tandartsen wordt vergroot. Het is hard nodig en lijkt een druppel op een gloeiende plaat. Korte tijd later kwam de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving met een alarmerend advies (Met de stroom mee) over de steeds verder achteruitgaande toegankelijkheid van de zorg. Huisartsenpraktijken nemen geen patiënten meer aan, spoedeisende hulpen zijn vaker tijdelijk gesloten, wachttijden lopen op en mensen verdwalen in het woud van zorgprofessionals, zorgorganisaties, wetten, financieringsstromen en regels. De hoge eigen bijdrage remt mensen om zorg te vragen. De raad heeft dan ook een aantal stevige adviezen: minder concurrentie en meer samenwerking, minder wetten & regels, financiers, uitvoeringsinstanties en zorgaanbieders, lagere zorgpremies en hogere inkomensafhankelijke bijdragen, en nog veel meer. In feite pleit de raad voor een ingrijpende hervorming van het hele zorgstelsel. Het is afwachten wat het kabinet – dat zal ongetwijfeld pas het volgende zijn – met dit advies gaat doen.
Deel dit artikel