Samen Erop Vooruit
Je weg vinden in het oerwoud van financiële voorzieningen
Tekst Dave Schut Beeld Vier de Liefde
Nederlanders die moeilijk rondkomen, hebben recht op allerlei voorzieningen. Maar daar maakt lang niet iedereen gebruik van. Peter Rijsdijk van het consortium Samen Erop Vooruit wil daar verandering in brengen.
‘Het is lastig om voorzieningen op de juiste manier aan te vragen’
Samen Erop Vooruit probeert de verbinding tussen gemeenten, vrijwilligersorganisaties en andere partners te versterken. Peter Rijsdijk, directeur bij SchuldHulpMaatje Nederland, was een van de initiatiefnemers. ‘We wilden vorig jaar iets doen tegen de financiële problemen die waren ontstaan door corona en de energiecrisis. Samen met de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp, de Nederlandse Schuldhulproute, De VoorzieningenWijzer en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn we tot deze uitwerking gekomen.’
Woud aan voorzieningen Het idee is simpel, legt Rijsdijk uit. ‘Er zijn in Nederland ontzettend veel financiële voorzieningen. Het zijn er zelfs zoveel dat burgers die ze nodig hebben, door de bomen het bos niet meer zien. En daar zit precies het probleem. Als je in financiële nood verkeert, moet je weten welke hulp je kunt krijgen. Maar tegenwoordig heb je haast een hbo-opleiding nodig om uit dat enorme aanbod jouw persoonlijke pakket te destilleren. Bij een opeenstapeling van problemen kan het gebeuren dat je met vijfentwintig verschillende instanties te maken krijgt, zo versnipperd is het systeem. En dan is het ook nog vrij lastig om alles op de juiste manier aan te vragen.’ Samen Erop Vooruit richt zich met name op de mensen die nu nog niet worden bereikt. ‘En die dus nog geen gebruikmaken van de mogelijkheden: voorzieningen van het rijk en van lokale overheden, maar ook hulp van informele zorgpartijen zoals vrijwilligersorganisaties.’
Publiek-private samenwerking Rijsdijk komt met cijfers. Dertig procent van de voorzieningen in Nederland – waar men gewoon recht op heeft – wordt niet gebruikt, zegt hij. ‘Gemiddeld gaat dat om 350 tot 600 euro netto per jaar. Vaak zijn het mensen die niet al te talig zijn en die daardoor problemen hebben om de informatie te begrijpen. Of ze hebben andere dingen aan hun hoofd, omdat ze door de financiële nood al te druk zijn met oplossingen voor de korte termijn. Hoe krijg ik de rekeningen betaald? In plaats van: welke formulieren en trajecten moet ik doorlopen?’ Gemeenten doen al veel om deze mensen te helpen, benadrukt hij. ‘Samen Erop Vooruit is zeker geen poging om ons af te zetten tegen de overheid. We willen juist zorgen voor een publiek-private samenwerking, zodat we gezamenlijk de problematiek kunnen bestrijden.’ Overheid en vrijwilliger hebben misschien verschillende motivaties, maar ze streven hetzelfde doel na, meent Rijsdijk. ‘Het is vooral belangrijk om mensen die net aan rondkomen boven die grens te houden. Want komen ze eronder, dan duiken ze de schulden in. En door te voorkomen dat mensen in de schulden belanden, voorkom je extra kosten voor de maatschappij. Dat economische belang is er vooral voor de overheid. Wij, de vrijwilligers, doen het meer vanuit medemenselijkheid. Maar die combinatie werkt perfect.’
Persoonlijk contact Samen Erop Vooruit werkt met zogeheten inlooppunten. ‘Die hebben we door heel Nederland. En dat doen we het liefst in overleg met de gemeente. Dat is een bewuste keuze. Wij willen een aanvulling zijn op wat zij al doen. De gaten vullen.’ Wat vrijwilligersorganisaties vooral kunnen toevoegen, is het persoonlijke contact met de burger in nood. ‘Het lukt gemeenten niet om iedereen te bereiken. Onze vrijwilligers komen vaak al achter de voordeur bij deze mensen. We weten dat ze het lastig vinden om uit zichzelf naar een loket van de gemeente te stappen. Ze schamen zich. Ze vertrouwen de overheid niet altijd, zo eerlijk moeten we ook zijn. Zo zijn ze bijvoorbeeld bang dat ze het geld weer terug moeten betalen op den duur, terwijl dat vaak helemaal niet hoeft, omdat ze er gewoon recht op hebben.’ Door de persoonlijke aanpak verandert dat. ‘De vrijwilliger staat dichterbij. Daarom durven mensen eerder een vraag te stellen. Ze vinden het makkelijker om zichzelf bloot te geven, om te zeggen: ja, ik heb hulp nodig. Wij zijn dus een soort intermediair: wij leggen het contact tussen de mensen en de overheid. Want uiteindelijk moeten ze wel echt bij de overheid terechtkomen: daar zijn immers veel van de voorzieningen aan te vragen.’
‘Naast seks en drugs is geld in Nederland een groot taboe’
Verrijking Samen Erop Vooruit kent twee typen vrijwilligers. ‘Ten eerste is er de financiële vrijwilliger. Dit zijn de mensen met kennis van zaken. Zij helpen de financiële vragen te beantwoorden en de juiste voorzieningen aan te vragen. Daarnaast is er de toeleidende vrijwilliger. Dit zijn de mensen die het eerste contact leggen, of die dat contact al hebben. Mensen die bij een buurthuis, kerk of moskee actief zijn, bijvoorbeeld.’ Beide typen vrijwilligers volgen een eigen opleidingstraject. ‘De financiële vrijwilligers leren een intakegesprek afnemen, ze leren wat de verschillende potjes inhouden en hoe je checkt of en waar iemand recht op heeft. Het toeleidingstraject is meer gericht op het begin van een gesprek over geld. Als je mensen tegenkomt in je kerk of moskee die een probleem lijken te hebben, hoe begin je daar dan over? Schaamte speelt namelijk een grote rol. Niet alleen vanuit degene die hulp nodig heeft, maar ook vanuit degene die hulp wil bieden. Naast seks en drugs is ook geld in Nederland een groot taboe.’ De motor achter dit hele project is de intrinsieke motivatie van de vrijwilligers, zegt Rijsdijk. ‘Wij mobiliseren in totaal zo’n 7.000 vrijwilligers. Ze hebben allemaal een drive om te helpen, en dat doen ze in hun kostbare vrije tijd. Mensen in financiële nood hebben onwijs veel stress. Het is het mooist als je de lichtjes in hun ogen weer ziet branden. Als ze zich weer waardevol gaan voelen. Daar word je als vrijwilliger zelf ook blij van. Het geeft een verrijking aan je leven.’ ◼
Deel dit artikel