Vertrouwen Een issue dat de laatste jaren in toenemende mate de media haalt, is het vertrouwen van burgers in de overheid en het vergroten van transparantie. Zuurmond: ‘Een overheid die haar informatie niet op orde heeft, kan zichzelf niet vertrouwen, laat staan dat de burger dat kan. Ook voor je eigen werk als professional moet je ervanuit kunnen gaan dat alle informatie waarmee je werkt juist is, en dat je met alle juiste informatie aan de slag bent. Of dat voldoende bijdraagt aan het herstel van vertrouwen, is maar de vraag. In de zin dat er altijd burgers en partijen zullen zijn die de overheid per definitie niet vertrouwen. Maar een goede informatiehuishouding leidt in principe ook tot goede informatieverstrekking, en dan is het niet vertrouwen eerder een keuze van de ontvanger dan een gevolg door de verstrekker.’ Hoe navigeert Zuurmond tussen de behoefte aan transparantie en het waarborgen van de privacy en veiligheid van gevoelige informatie? ‘Dat is een van de grootste problemen op dit moment. Die belangen zijn elk in een afzonder­lijke wet geregeld, waardoor er voor professionals in de uitvoering een niet-werkbare situatie ontstaat. Of ze krijgen enorm veel administratieve lasten en veel werk op hun bordje, of er treedt een vorm van risicomijdend gedrag op, waardoor professionals niet meer met de informatie kunnen werken die ze eigenlijk nodig hebben voor een goede uitvoering van het werk.’

Responsief

Zoals gezegd hecht Zuurmond veel waarde aan het belang van de menselijke maat en een responsieve overheid. ‘De informatiehuishouding weerspiegelt altijd de cultuur en structuur van een organisatie,’ zegt hij. ‘Dus bureaucratische organisaties hebben bureaucratische informatieverzamelingen en gaan daar ook bureaucratisch mee om. Ik pleit voor een heel ander soort overheid, echt op paradigmatisch niveau. Een responsieve, proactieve overheid. Haar informatiehuishouding is op wezenlijke punten fundamenteel anders. Je moet dan meer in de actualiteit werken, dus met actuelere gegevens. Je moet sneller en vaker integrale beelden kunnen maken in plaats van verkokerde plaatjes. Je moet veel transparanter zijn.’ Hoe ziet een responsieve overheid, die naast de burger staat, er dan uit? Zuurmond: ‘Een responsieve overheid heeft haar informatie zo goed op orde, dat ze voor veel regelingen kan overgaan tot proactieve dienstverlening. Dat wil zeggen, dienstverlening waarbij je niet eerst een aanvraag met dito formulier moet invullen, maar waarbij je automatisch krijgt waar je recht op hebt. Je hoeft dan geen toeslagen aan te vragen, je krijgt ze gewoon als je er voor in aanmerking komt, doordat wij als overheid de beschikbare informatie hebben uitgewisseld.’ Dat vraagt ook om andere ict. Zuurmond: ‘De ict die nu aan professionals ter beschikking wordt gesteld, bevredigt vooral de controlebehoefte van allerlei stafafdelingen, terwijl de behoeften van de professional zelf beperkter worden ingevuld. Kortom, het is sturende, controlerende ict. Wat we nodig hebben, is ict die de uitvoerende professionals maximaal ontzorgt en ondersteunt in de hoogwaardige uitvoering van hun werk. Veel ict’ers willen dat ook wel, maar dat vergt een niet-bureaucratische, lees responsieve, cultuur. Pas als die er is, zal de relatie tussen ict’ers en professionals verbeteren.’