Tussen digitale hoop en vrees

Als zelfs Elon Musk voorstander is van bezinning, dan moet er wel iets aan de hand zijn. In maart pleitte Musk samen met andere techprominenten in een open brief ervoor om AI-modellen tijdelijk te pauzeren. Ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) gingen zo snel dat we de controle erover weleens konden verliezen. Zorgelijk, want we hadden toch al alle moeite om digitale ontwikkelingen bij te benen en op de juiste manier vorm te geven. Of het nu gaat om discriminerende algoritmes, apps waarmee onze data in handen van de Chinese overheid komen of nepnieuws dat goed gedijt op sociale media, je krijgt soms het gevoel dat digitalisering ons overkomt en we niets anders kunnen dan erachteraan hollen. De overheid heeft een belangrijke rol te vervullen om een steeds verder digitaliserende samenleving in goede banen te leiden, maar slaagt daar lang niet altijd in. In deze editie bewegen we dan ook tussen digitale hoop en vrees. Vrees, omdat moderne technologie niet gemaakt is het beste in de mens naar boven te halen, zoals technofilosoof Rens van der Vorst constateert. Of omdat de meeste overheidswebsites niet voldoen aan de wettelijke eisen voor digitale toegankelijkheid, wat het voor miljoenen Nederlanders moeilijk of zelfs onmogelijk maakt hun zaken met de overheid goed te regelen. Hoop, omdat we gelukkig niet stilzitten. Sinds anderhalf jaar is regeringscommissaris Informatiehuishouding Arre Zuurmond aan de slag om de informatievoorziening van overheden op orde te krijgen. Een overheid die haar informatie niet op orde heeft, kan noch zichzelf vertrouwen, noch het vertrouwen verdienen van burgers, stelt hij. Zuurmond maakt zich daarom hard voor (digitale) dienstverlening die zaken gemakkelijker maakt voor burgers. Klinkt best logisch, maar de praktijk is nu totaal anders. Bij de VPRO richtte Geert-Jan Bogaerts PublicSpaces op, een coalitie van publieke organisaties die werkt aan een alternatief digitaal ecosysteem op basis van publieke waarden, zoals transparantie, autonomie en onafhankelijkheid. PublicSpaces wil onze afhankelijkheid van enkele grote techbedrijven verminderen, onder meer met een ‘digitale spoelkeuken’ waarmee organisaties kunnen komen tot digitale instrumenten die aansluiten bij hun waarden. Aan hard werk en waardevolle initiatieven dus gelukkig geen gebrek. Maar de overheid blonk de afgelopen jaren niet uit in het oplossen van problemen, laat staan in het vooruitkijken naar de wereld van morgen. Of het lukt om van de digitale samenleving er een te maken die de belangen van burgers behartigt, zullen we volgen, met interesse, hoop en vrees.