Alle beetjes helpen
Bouwen buiten de gebaande paden
Tekst Jelle van der Meulen Beeld ANP Foto
In de zoektocht naar woonruimte besloten de gemeenten Amersfoort en Deventer voormalig kantoorpanden om te bouwen tot (tijdelijke) woningen. Amersfoort huisvest daar statushouders, daklozen en woningzoekenden, in Deventer is het pand bestemd voor vluchtelingen uit Oekraïne. Hoe krijgt de woonagenda vorm in deze gemeenten en kunnen we meer van dit soort creatieve oplossingen verwachten om de woningnood te lenigen?
Nieuwbouw in Deventer
Het kantoorpand aan de Keulenstraat in Deventer onderging net een herontwikkeling, maar toen brak de oorlog uit in Oekraïne. De eigenaren van het pand benaderden direct de gemeente, met het verzoek mee te denken over het ombouwen van het voormalig kantoorgebouw naar een vluchtelingenopvang. ‘De noodzaak was natuurlijk hoog door de directe instroom van deze mensen,’ vertelt Rob de Geest, wethouder van onder andere wonen in de gemeente Deventer. ‘Gelukkig konden we snel handelen. Dat kan niet bij ieder gebouw dat voor de langere termijn getransformeerd moet worden. Maar als je de parallel trekt naar de reguliere woonopgave, dan zie je wel dat creatief zijn met elkaar loont.’
‘Het loont om je creatief op te stellen’
Sociaal-economische versterking In 2018 presenteerde Deventer de woonvisie Meer dan geWOON. Daarin werd de ambitie geformuleerd om in 10 jaar tijd 3000 woningen te bouwen. ‘Dat is niet zo lang geleden, maar toch alweer een compleet andere tijd,’ stelt De Geest. Inmiddels is het doel opgeschroefd naar 11.000 woningen tussen nu en 2035. ‘Met het nieuwe traject kijken we niet alleen naar het bouwen van woningen, maar ook naar wat we nodig hebben om Deventer sociaal-economisch te versterken. Denk aan het binden van jongeren en het behouden van voldoende groen.’ Belangrijk uitgangspunt voor De Geest: Deventer moet wel Deventer blijven. ‘We moeten goed nadenken, niet lukraak dingen tegen de stad aanbouwen. Dat vraagt om een goed en zorgvuldig proces, waarin we soms ook moeilijke keuzes moeten maken. Natuurlijk zijn ook hier zorgen over de grote bouwopgave en wat dat doet met de stad en de omgeving. Dat is lastig, maar we moeten elkaar blijven opzoeken en het gesprek blijven aangaan.’
Testcase De rijksoverheid wil tempo maken, kondigde minister De Jonge onlangs aan. Als stok achter de deur kan die zelf ingrijpen in gemeenten in het geval dat er niet voldoende gebouwd wordt. De Geest: ‘Gemeenten willen zelf ook heel veel, dus de vraag is of dergelijk ingrijpen of zulke retoriek nodig is. Uiteindelijk gaat het om ondersteuning. Geef ons beleidsruimte, verkort de proceduretijd, zorg voor verlichting in het stikstofdossier, investeer fors in infrastructuur. Doet het rijk dat, dan kunnen we woningbouw realiseren en mogelijk versnellen.’ De beoogde woningbouw in Deventer biedt enorme kansen, ook buiten de eigen gemeente, zegt De Geest. ‘Mensen in de Randstad denken dat Deventer ver weg is, maar wij zijn het meest oostelijke puntje van het westen en het meest westelijke puntje van het oosten, gelegen aan de IJssel en via spoor en wegen verbonden met alle grote steden. We vormen daardoor een goede testcase, waaraan je kunt zien wat er mogelijk is om betaalbare woningen te bouwen, mits we de juiste ondersteuning krijgen.’
Vraag overstijgt aanbod In Amersfoort is in maart begonnen met het ombouwen van een voormalig kantoorpand aan de Plotterweg. Daar moeten vanaf juni van dit jaar woonruimtes komen voor 129 bewoners in een zogeheten gemengd-wonenproject. Het gebouw wordt gezamenlijk bewoond door statushouders, dak- en thuislozen en langdurig woningzoekenden. Hard nodig, want de vraag naar woonruimte is in Amersfoort vele malen groter dan het aanbod, zegt wethouder Menno Tigelaar, die in de gemeente Amersfoort wonen in zijn portefeuille heeft. ‘Mensen staan vaak lang op de wachtlijst voor een sociale huurwoning en zowel in de vrije sector als op de koopwoningmarkt is het haast onmogelijk om ertussen te komen. Ook mensen die met spoed een woning zoeken en mensen die vanuit de maatschappelijke opvang of een zorginstelling door willen stromen naar een eigen woning, vinden die meestal niet direct.’
‘Ingrijpen door de rijksoverheid is niet nodig, geef ons vooral ondersteuning’
Tijdelijk en permanent
De gemeente Amersfoort bouwt samen met corporaties, ontwikkelaars en andere partijen tot 2030 gemiddeld 1000 woningen per jaar. Vooruitlopend op de nieuwbouwwoningen is de gemeente bovendien doorlopend op zoek naar mogelijkheden voor tijdelijke woningbouw, legt Tigelaar uit. ‘Om die reden realiseren we tijdelijke woningen op plekken waar dat kan, bijvoorbeeld door leegstaande kantoren te transformeren, zoals op de Plotterweg en ook op de Lichtpenweg. Tijdelijke oplossingen verlichten de druk op de woningmarkt, terwijl we werken aan permanente woningen.’ Net als in Deventer is in Amersfoort in snel tempo opvang geregeld voor Oekraïense vluchtelingen, vertelt Tigelaar. Ook voor die groep zijn twee kantoorpanden omgebouwd tot tijdelijke woningen. De lokale coalitieonderhandelingen zijn momenteel in volle gang. Tigelaar: ‘De eerdergenoemde ambitie om jaarlijks 1000 woningen te bouwen geldt in ieder geval tot 2030. De precieze invulling van het woonbeleid de komende 4 jaar is aan de nieuwe coalitie en de gemeenteraad.’ Amersfoort is een van de vijftien grootschalige woningbouwgebieden die het rijk met voorrang wil ontwikkelen. De gemeente is momenteel met het rijk in gesprek over hoe de ambities gerealiseerd kunnen worden. Ook voor Amersfoort is het essentieel dat het rijk financieel bijdraagt om publieke tekorten aan te vullen, zegt Tigelaar. ‘Zonder bijdrage van het rijk kunnen we de publieke tekorten op investeringen in onder andere infrastructuur en groen niet bekostigen. En als dat gebeurt, kunnen we onze groeiambitie niet waarmaken. Zonder die bijdrage kunnen we ook de woningnood en het grote tekort aan betaalbare woningen niet effectief aanpakken.’ ◼
Deel dit artikel