De beschreven reflex popte bij mij heel recent nog op tijdens het lezen van het bericht met de titel: Digifobie; rechtbank schrijft uitspraak met de hand (Trouw, 3 december 2022). De rechtbank Noord-Holland had haar besluit om de tbs van een veroordeelde met een jaar te verlengen met de hand geschreven. De raadsman van de tbs’er had aangegeven dat het geen zin had om zijn cliënt stukken te sturen die met behulp van een computer zijn gemaakt: die zou hij toch niet lezen. ‘Omdat de rechtbank kennelijk zeker wilde zijn dat hij kennis van de inhoud zou nemen, kreeg hij een handgeschreven beslissing, op het papier van de rechtbank,’ zo las ik in Trouw. KOM NOU, wat een gekkigheid, was mijn eerste reflex: regels zijn er voor iedereen, ook zo’n digifobe veroordeelde moet zich hiernaar schikken. En anders leest zijn raadsman de beslissing maar voor. Vervolgens dacht ik: ZEG, zonde van de tijd van de rechter, die toch al overbelast is. En: als iedereen dit straks van de overheid gaat eisen leven we pas echt in de dictatuur van het individu. ALHOEWEL, ik las kort daarop een tweet van reputatiedeskundige Paul Stamsnijder: ‘Behandel anderen zoals zij behandeld willen worden, dat is communicatie. Mooi van de rechtbank Noord-Nederland. Toen dacht ik: ‘Misschien heeft hij wel een punt, misschien moet de overheid niet te gemakkelijk iedereen over een kam scheren en is het in de praktijk ook maar een kleine moeite om aan zo’n verzoek om een handgeschreven beslissing te voldoen.’

Verzetsheld Een vergelijkbare KOMNOU/ZEG/ALHOEWEL-reflex overkwam mij bij de discussie naar aanleiding van het besluit van het Verzetsmuseum in Amsterdam om de term verzetsheld voortaan niet meer te gebruiken, althans de betekenis ervan te nuanceren. De term zou te veel de nadruk leggen op het louter heroïsche aan een bepaalde persoon en ten onrechte de menselijke kant van zo’n persoon veronachtzamen. Daarom spreekt het museum voortaan liever louter van verzetsmensen. Opnieuw maakte zich meteen enige verontwaardiging van mij meester. KOM NOU, wees blij dat we helden hebben, ook verzetshelden, mensen die iets bijzonders hebben gedaan en met hun daden mensen aan het denken hebben gezet en (achteraf) symbool hebben gestaan voor verandering. ZEG, wees blij dat de zwarte vrouw Rosa Parks destijds tegen alle rassenregels in niet voor een witte man wilde opstaan in de bus; zij werd hierdoor terecht een held waardoor zaken konden veranderen. Ook Hannie Schaft blijft voor mij een verzetsheldin uit de Tweede Wereldoorlog; haar verhaal inspireert nu nog velen. ALHOEWEL, de nadruk leggen op helden heeft ook nadelen. Alsof iedereen maar een held is geweest of kan zijn; het heldendom is, vrees ik, in de praktijk voor weinigen weggelegd. En het legt wellicht en onbedoeld ook een sluier over vergelijkbare inzet van vele anonieme mensen. Het bewieroken van helden onttrekt soms ook de werkelijkheid aan het zicht: was Nederland bijvoorbeeld wel zo dapper in de Tweede Wereldoorlog als we onszelf (hebben) willen doen geloven…