Tekst Maurits van den Toorn
Asielproblematiek
Asielzoekers bij het asielzoekerscomplex in Ter Apel. Beeld Flickr/Directie Voorlichting/ CC BY-NC-ND 2.0
Ook knap is de blijmoedigheid die staatssecretaris Van der Burg voor asielzaken weet uit te stralen. Problemen genoeg: een groeiend aantal asielzoekers, dramatische omstandigheden bij de eerste opvang in Ter Apel en gebrek aan opvangplekken elders in het land. Het is Van der Burg na lang onderhandelen gelukt een nieuwe spreidingswet te maken, met als kernpunten een betere spreiding van asielzoekers over gemeenten en beperking van de gezinshereniging. Wel moest chef Rutte himself even van de klimaattop uit Egypte komen overvliegen om de muitende VVD-fractie in het gareel te krijgen. Fractieleider Hermans bleek daar niet toe in staat, wat voor het “orakel uit Friesland” (Hans Wiegel, ter herinnering) aanleiding was om te suggereren dat ze maar moet opstappen. Sociaaldemocraten staan niet bekend om hun verfijnde onderlinge omgangsvormen, maar ook de liberalen weten messen in elkaars rug te steken. Een kabinetscrisis was in ieder geval bezworen, voor zolang het duurt. Maar: de VVD eist garanties van het kabinet dat de instroom van asielzoekers omlaaggaat. Rutte gaat daarin mee (interessante vraag: hoe dan? Het lijkt een belofte die ervoor is gemaakt om later ‘geen actieve herinnering’ aan te hebben), maar CU-aanvoerder Segers vindt dat de asielwet juist niet mag worden gekoppeld aan nieuwe maatregelen om de instroom te beperken. Hij moet een lastige balanceeract uitvoeren: steun geven aan het kabinetsbeleid en de onvrede in zijn partij over het asielbeleid sussen. Vooral de beperking van de gezinshereniging valt daar slecht. De kleinste coalitiedeelnemer is daardoor een onzekere partner.
Stikstofproblematiek
Het kan niemand ontgaan zijn: de Raad van State heeft de bouwvrijstelling naar de prullenbak verwezen. Daarmee is ook het laatste geitenpaadje of – in de woorden van toenmalig minister Van Nieuwenhuizen van IenW – ‘list’ rond de stikstofuitstoot afgesloten. De verhoudingen rond de stikstofaanpak kwamen daarmee nog verder op scherp te staan. Illustratie daarvan: Caroline van der Plas van de BBB die in de eerste minuut van een Kamerdebat een motie van wantrouwen tegen minister Van der Wal indiende. Daarmee overklaste ze zelfs Geert Wilders, sinds jaar en dag de grootgrutter in moties van wantrouwen. Van der Wal blijft ondertussen op bewonderenswaardige wijze overeind in alle debatten (voor zover daar sprake van is) en andere confrontaties. Ze is niet te benijden, zeker niet als haar eigen RIVM verkeerde gegevens aanlevert over de top 100 van piekbelasters, de groep die in het brandpunt van de belangstelling staat door het voorstel van Remkes om ze binnen een jaar uit te kopen. Dat haar LNV-collega Adema vervolgens oproept om ‘niet dogmatisch’ te zijn en vindt dat de stikstofdoelen ook wel een paar jaar later gehaald mogen worden dan 2030, maakt haar positie er ook niet gemakkelijker op. Jammer dat de notulen van de ministerraad 20 jaar geheim blijven; je zou graag nu al willen weten hoe hartelijk of ijzig de twee bewindslieden elkaar tijdens het eerstvolgende vrijdagse beraad hebben bejegend.
Pensioenen
Bijna op de valreep is het ook buiten de politiek en de financiële sector doorgedrongen dat er grote veranderingen in de pensioenwetgeving aan zitten te komen. Na jarenlange voorbereidingen van een ingrijpende verandering die vrijwel iedereen raakt, barstte de kritiek los toen de Kamerdebatten al aan de gang waren. Deskundigen lieten uiteraard al veel langer van zich horen, maar nu haalden hun zorgen ook de publieksmedia. Hun kritiek werd en wordt vervolgens gepareerd door anderen die minstens even deskundig zijn. Ga er – ook als niet supergespecialiseerd Kamerlid – maar aan staan. Grootste punt van kritiek is de rekenmethode om de huidige collectieve pensioenpot om te zetten in miljoenen individuele potjes, die te gecompliceerd en te onzeker worden gevonden (onder meer doordat in de modellen geen rekening is gehouden met de huidige hoge inflatie). Bovendien is het de vraag of het de pensioenfondsen gaat lukken de noodzakelijke berekeningen voor miljoenen mensen binnen afzienbare tijd uit te voeren. We zien hier de bekende kloof tussen beleid en uitvoering. Handhaving van het huidige stelsel voor oude gevallen voorkomt dat probleem, maar dat vinden de pensioenfondsen en de wetgever desondanks te gecompliceerd. Welke complicatie gaat het worden?
Verwachtingsmanagement
We moeten leren omgaan met hogere prijzen, aldus minister Adriaansens van EZK
Het kabinet probeert duidelijk te maken dat de koffers met steungeld niet oneindig lang open blijven. Zo waarschuwde minister Adriaansens van EZK onlangs in WNL Op Zondag dat ‘we moeten leren omgaan met hoge prijzen’. Volgens haar heeft het niet zoveel zin om iedereen te blijven ‘pamperen’, want uiteindelijk gaat dat niet helpen. Eerder had minister Kaag van Financiën al bij RTL Nieuws aangekondigd dat het prijsplafond voor gas en elektriciteit dat begin volgend jaar van kracht wordt ‘echt tijdelijk’ is. Eerlijk is eerlijk: na aanvankelijke traagheid waar veel kritiek op kwam, heeft het kabinet stevige steunmaatregelen opgetuigd, net als eerder tijdens corona. Ook zijn enkele “weeffouten”, zoals de aanvankelijk te hoge limiet voor het mkb (tegemoetkoming als de energiekosten minimaal 12,5 procent van de omzet uitmaken) aangepakt (is verlaagd naar 7 procent). Of het mag en niet als ongeoorloofde bedrijfssteun wordt beschouwd is overigens nog onduidelijk. Fijn is verder natuurlijk dat iedereen tweemaal 190 euro krijgt, profiteert van het prijsplafond en van de verlaagde accijns op benzine en diesel, inclusief de villabewoner met een Audi A8, om het ongenuanceerd te zeggen. Het moest snel en dus eenvoudig, maar de miljarden vliegen inmiddels het raam uit en de overheidsfinanciën dreigen uit het lood te raken. DNB-president Knot roept niet voor niets dat de maatregelen zo snel mogelijk moeten worden beperkt tot degenen voor wie het echt nodig is. Het verwachtingsmanagement van diverse ministers is een eerste stap in dat proces.
Kwaliteit van het onderwijs
Het wil maar niet lukken om de reken- en taalvaardigheid van Nederlandse scholieren op te krikken Beeld Pexels/Karolina Grabowska
Begin november kwam de Onderwijsraad met het advies Taal en rekenen in het vizier, met als belangrijkste conclusie dat het niet goed gaat met het taal- en rekenonderwijs. In het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo loopt de leesvaardigheid terug en in het primair onderwijs halen leerlingen het streefniveau voor taal en rekenen op veel onderdelen niet. Is dat nieuw? Niet echt. Dit voorjaar constateerde de Onderwijsinspectie in het rapport De Staat van het Onderwijs 2022 dat lezen, schrijven en rekenen in het onderwijs ‘nog steeds niet op orde’ waren. Het keren van de neergaande trend zou in 2 jaar moeten gebeuren. Ook dat was al oud nieuws, zie De staat van het Onderwijs 2021, waarin de inspectie waarschuwde dat ‘structurele verbetering van de vakken taal en rekenen’ nodig was. Of de Staat van het Onderwijs 2019, met de constatering dat leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs steeds slechter scoren bij taal en rekenen. Of de Staat van het Onderwijs 2018, waarin te lezen viel dat de prestaties in het funderend onderwijs ‘gestaag’ dalen. Ook internationaal scoort Nederland al jaren slecht, zie de PISA-onderzoeken van de OESO waarin het Nederlandse onderwijs bij internationale vergelijkingen een steeds lagere score haalt en inmiddels onder het gemiddelde niveau van de 37 OESO-landen ligt. Enzovoort. Een punt van zorg, zou je zeggen, maar kennelijk boeit het de politiek niet zo erg. Een plan van aanpak of de instelling van een taskforce is tot dusverre uitgebleven.
Beeldvorming
Dat was een typerend staaltje framing op sociale media. Een motie van de Kamerleden Omtzigt en Dassen (Volt), ingediend op 31 oktober bij de behandeling van het Belastingplan 2023 met het verzoek aan de regering om voor 7 november een brief met ‘oplossingsrichtingen’ op te stellen voor chronisch zieken die veel energie moeten gebruiken vanwege hun ziekte haalde het niet. De motie werd ontraden; de vier coalitiepartijen stemden dus tegen, de overige fracties stemden voor. Daarmee was, zoals het in modieus Nederlands heet, het narratief bepaald: we hebben te maken met een kabinet en een kille, harteloze coalitie die niet eens iets overheeft voor chronisch zieken. Zie Twitter en andere sociale media. Jammer voor alle verhitte twitteraars, maar het zit toch anders. Zie de brief naar aanleiding van de motie van de drie bewindslieden van VWS: ‘We delen de intentie om chronisch zieken aanspraak te laten maken op een tegemoetkoming […] Hiertoe zijn wij op dit moment in gesprek met Zorgverzekeraars Nederland om te bezien of de huidige vergoeding toereikend is en in welke mate de vergoeding van energiekosten naar een passend(er) niveau moet worden gebracht, indien dit wenselijk is.’ Het probleem: dat lukte niet voor 7 november en daarom werd de motie ontraden. Maar ja, een dergelijke nuancering is saai en ook niet te vangen in 280 tekens.
Deel dit artikel