Typisch Nederlands, vindt Eva Wolf, assistent-professor aan de Tilburg University: ook al willen we meer participatie, het moet vooral gezellig en constructief blijven. ‘En dat terwijl strijd en weerstand juist essentieel zijn voor een daadwerkelijk effectief participatie­proces. We denken vaak: als je aan het begin veel investeert in participatie, via inspraakavonden en keukentafel­gesprekken, krijg je iedereen wel mee. Maar daar gaat het in wezen niet om. Pas als je een goed gesprek voert met mensen over hun boosheid en proble­men, valt het kwartje over wat er echt speelt en kun je nadenken over verbreding van de opgave.’

Binnenskamers knetteren We moeten inspraak dus meer verweven met strijd, aldus Wolf. Dat gaat verder dan alleen het gesprek tussen overheid en burger. ‘Het zou raadzaam zijn dat de overheid in de eigen organisatie eigen tegenstand, eigen conflict creëert. Nu komen andere perspectieven pas bovendrijven als burgers ze ten tonele brengen. Die kun je veel vroeger scherp hebben, als je zorgt dat het binnen de overheid soms knettert, door de ruimte te geven aan mensen die het radicaal oneens zijn.’ Als dat gesprek pas plaatsvindt als beleid al verder gevorderd is, ben je te laat, legt Wolf uit. ‘Je krijgt hoe dan ook met weerstand te maken, dan kun je maar beter zorgen dat mensen zo vroeg mogelijk boos worden. Dan kun je er nog iets mee! Neem de Regionale Energiestrategieën. Daar wordt eerst heel lang intern van alles besloten, om vervolgens nog te proberen mensen te laten participeren. Dan ontstaat conflict, wat goed is, maar het is te laat. Probeer daarom bewust op zoek te gaan naar weerstand, door mensen ervan te doordingen: er gaat hier echt iets gebeuren, spreek je daar over uit.’