Het aantal bewoners dat in Den Haag meedoet met digitale participatietrajecten neemt al een paar jaar toe, vooral als het gaat om wijkbudgetten en projecten in de openbare ruimte, vertelt wethouder Martijn Balster van Wonen, Wijken en Welzijn. ‘De opkomst bij deze online participatietrajecten ligt op bijna 20 procent, veel hoger dan bij de offline-bijeenkomsten. De aandacht voor digitale participatie werd nog eens versterkt door corona. Het aantal grote participatietrajecten met fysieke bijeenkomsten is gedaald met circa 30 procent, al is er altijd een offline onderdeel voor mensen die minder digitaal vaardig zijn.’ Mensen willen vooral digitaal meepraten (80 procent) en in hun eigen buurt of straat meedoen (50 procent). Daarnaast nemen veel mensen ook zelf het initiatief in hun buurt of wijk zonder dat de gemeente daar een participatietraject voor organiseert. De meeste initiatieven gaan over het verbeteren van de sociale cohesie, buurtevenementen en activiteiten voor de jeugd. ‘Vooral in coronatijd zagen we een opbloei van buurt- initiatieven,’ zegt Balster, ‘waarbij mensen elkaar zijn gaan helpen. Ook op het gebied van energie/duurzaamheid, kunst & cultuur en maatschappelijke opvang zien we veel initiatieven.’ Dat betekent niet dat alle wensen kunnen worden vervuld. Balster: ‘De stad groeit en we willen iedereen een goed huis bieden, maar de ruimte is beperkt. Dat levert spanningen op: de belangen van huidige en toekomstige bewoners kunnen botsen en dat is lastig. Participatie bij grote gebiedsontwikkelingen in het Central Innovation District rond de grote spoorwegstations, Binckhorst en Zuidwest staat daarom hoog op onze agenda. Daarbij willen we ook de participatie die wordt georganiseerd door particuliere ontwikkelaars verbeteren; we komen met een handreiking daarvoor.’ Aan de uitspraak in het coalitieakkoord ‘we versterken de bewonersparticipatie’ wordt invulling gegeven met het binnenkort te verschijnen Haags Kompas, met daarin zes principes waaraan goede participatie moet voldoen, zoals transparantie en toegankelijkheid. Dat kompas vormt de basis van de Haagse werkwijze voor alle participatietrajecten. ‘En we werken aan de ontwikkeling van wijkparticipatieplatforms, in eerste instantie voor vier grote gebiedsontwikkelingen en de wijk Mariahoeve. Daarmee maken we een transparant, actueel, begrijpelijk overzicht van participatieprojecten in een bepaald gebied.’

Groene golf Ook in Utrecht is de aandacht voor participatie er al langer, maar in de afgelopen jaren is deze geïntensiveerd, aldus Jacqueline Scholing, directeur Wijken. ‘Dat is gedaan door het stimuleren van initiatieven van inwoners en van participatie bij plannen van de overheid. We hadden al een Initiatievenfonds om voorstellen te financieren ter bevordering van de sociale cohesie, en aan het begin van de huidige coalitieperiode zijn we met een “groene golf” voor initiatieven gekomen. We hebben nu een ingang en een mailadres waar mensen met voorstellen terechtkunnen. Soms stroken voorstellen niet met onze interne gemeentelijke indeling van onderwerpen. We zorgen er met de “groene golf” nu voor dat er altijd een contactpersoon bij de gemeente is, als mensen daar behoefte aan hebben natuurlijk. Ook laten we snel weten wat we ermee kunnen doen – dat is niet altijd “ja”, maar we laten in ieder geval snel “ja” of “nee” horen.’ De gemeente heeft het programma Samen stad maken opgezet. In het coalitieakkoord wordt specifiek participatie van jeugd en jongeren genoemd. Dat heeft handen en voeten gekregen door juist ook kinderen te interesseren voor het Initiatievenfonds. Scholing: ‘We hebben via sociale media opgeroepen om met ideeën te komen en een speciaal telefoonnummer daarvoor ingesteld. Dat heeft onder meer voorstellen opgeleverd voor een hinkelbaan, een voetbalkooi en een mountainbikebaan voor kleine kinderen. Een aantal van die voorstellen wordt nu uitgewerkt of is al gerealiseerd.’ Andrea Berghuizen, programmamanager Samen stad maken: ‘We hebben ook een jeugdpanel ingesteld dat onder meer geadviseerd heeft bij de subsidieaanvragen Perspectief voor Jeugd. Ook waren we al langer bezig met kinderraden; we werken nu met loting zodat meer kinderen kunnen meepraten en we proberen het onderwerp participatie voor jongeren in het onderwijs op de agenda te krijgen, zowel op de basisschool als in het voortgezet onderwijs.’

Dialoogsessies Corona heeft veel dingen belemmerd, maar het is tegelijk een stimulans geweest voor digitale participatie. Scholing: ‘We hebben daardoor andere doelgroepen bereikt, er doen meer jongeren mee en we krijgen daardoor meer respons dan door een bijeenkomst in een zaaltje, al zullen we altijd ook fysieke bijeenkomsten blijven organiseren.’ Participatie doe je er niet zomaar even bij. Berghuizen: ‘We hebben er veel tijd in gestoken om het te faciliteren. We geven onze mensen trainingen, hebben formats voor participatieplannen ontwikkeld en organiseren casusbesprekingen waar collega’s met elkaar kunnen meedenken. Helemaal nieuw zijn dialoogsessies: bewoners en ambtelijk projectleiders bespreken met elkaar of met de participatie de gewenste doelen zijn bereikt: is er meer betrokkenheid, heeft het tot een beter plan geleid en heeft iedereen die dat wilde ook mee kunnen doen?’ Scholing: ‘Participatie lost geen meningsverschillen op, maar het helpt om plannen te verbeteren. Je moet er als organisatie in geloven en je moet het echt goed doen. In dit geval geldt: baat het niet, dan schaadt het wel.’