Huisarts Peter de Groof is lid van het collectief Dappere Dokters – Optimale Zorg, dat aanbevelingen doet op het gebied van medische hulp en onderlinge samenwerking. ‘Een eerste constatering is breed gedeeld sinds de coronacrisis: de regie ontbreekt,’ zegt hij. ‘Zeker tijdens de eerste golf hebben professionals veelal zelf het initiatief genomen om dingen te regelen. Dat pakte heel goed uit. Het is al jaren onduidelijk waar in de regio de verantwoordelijkheden en prioriteiten voor samenhangend beleid liggen. Zorgverzekeraars hebben eigenlijk die rol, maar zij hebben die nooit waar kunnen maken. Maar centrale regie is niet de oplossing voor alle problemen, zoals je nu soms hoort. We hebben regie op hoofdlijnen nodig, waarbij de rijksoverheid grenzen en kaders aangeeft. Creëer in iedere regio een adequate regiefunctie, zodat de inwoners kunnen rekenen op passende zorg op de juiste plek. En geef tot slot professionals het vertrouwen om eigen, afgewogen beslissingen te kunnen nemen.’ Dat laatste raakt aan een bredere kwestie, zegt Dianda Veldman, directeur van Patiëntenfederatie Nederland. Zij stelt dat niemand werkelijk de baas is in de zorg. ‘Er zijn een heleboel meningen, maar wat we nodig hebben is dat men werkt aan hetzelfde plan en eenzelfde toekomst. Omdat niemand de baas is, gebeurt dat niet automatisch: er spelen verschillende belangen en verschillende prioriteiten – denk alleen al aan verzekeraars en aanbieders van zorg die recht tegenover elkaar staan. De overheid moet daarom meer toezicht houden en het zorgveld helpen heldere doelen te formuleren. Het stuk vrijblijvendheid moet eruit.’

Doorgeslagen kwaliteitsdenken Dat wil echter niet zeggen dat het zorgstelsel volledig op de schop moet, zeggen Veldman en De Groof. ‘Als je het volledig wilt hervormen, ben je zo 10 tot 15 jaar verder,’ zegt De Groof. ‘De rafelrandjes moeten eraf, hoewel dat natuurlijk al veel eerder had moeten gebeuren. Het belangrijkst is dat we vertrouwen geven aan mensen, zowel burgers als professionals. Geef bijvoorbeeld verpleegkundigen en verzorgenden de vrijheid het eigen werk in te richten. Er is een doorgeslagen kwaliteitsdenken geweest, waarin we vooral bezig zijn met registratie en administratie: veel zorgprofessionals zijn daar bijna de helft van hun tijd aan kwijt! Elk bedrijf zou in zo’n situatie allang over de kop zijn gegaan.’ Ook de systemen voor de nodige problemen. ‘De ict in instellingen is over het algemeen wel modern, maar het praat niet met elkaar,’ weet Veldman. ‘Iedere instelling heeft de eigen automatisering geregeld, waardoor je gegevens niet zomaar kunt uitwisselen met andere instellingen. Onlangs wilde men in ziekenhuis A, verder van mijn huis, mijn bloedgroep weten. Ik moest daarvoor bij hen geprikt worden. Toen ik vroeg of dat ook kon in ziekenhuis B — waarmee ziekenhuis A nauw samenwerkt en dat dichter bij mijn huis is — bleek dat geen mogelijkheid omdat de systemen niet met elkaar kunnen communiceren. Maar gelukkig is er inmiddels een vruchtbare bodem gelegd om die infrastructuur te verbeteren.’