‘Stel altijd de ethische vragen’
Tekst Jelle van der Meulen Beeld Dimitry de Bruin
Digitalisering brengt niet alleen technische, maar ook ethische vraagstukken met zich mee. Eén van de pijlers onder de Interprovinciale Digitale Agenda (IDA) is daarom de ontwikkeling van een ethisch handelingskader, om morele dilemma’s rondom digitalisering te herkennen en te bespreken.
‘Het moreel bewustzijn bij overheden is over het algemeen hoger dan in andere sectoren’
Ethiek is soms een lastig onderwerp: wanneer je het erover hebt, lijkt het soms net of je een ander beschuldigt, vindt Ivonne Jansen-Dings, strategisch adviseur Technologie en Samenleving bij de provincie Zuid-Holland. ‘Iedereen handelt vanuit zijn of haar eigen waarden,’ legt ze uit. ‘Met het ethisch handelingskader willen we handvatten geven om op verantwoorde wijze morele keuzes en afwegingen te maken wanneer je te maken hebt met data.’
Data-ethisch bewustzijn Het ethisch handelingskader moet niet als een beperking worden gezien, maar als een hulpmiddel. ‘Uitgangspunt daarbij is een zorgvuldige en transparante afweging tussen de maatschappelijke waarde van een innovatie en de impact daarvan op de beginselen van de provincie,’ zegt Lenne Huisman, hoofd van de afdeling Informatievoorziening bij de provincie Flevoland. ‘Die afweging is niet eenmalig, maar moet voortdurend gemaakt worden.’
De algehele kennis en de motivatie op technologische thema’s zijn bij overheden meestal niet heel hoog, merkte Jansen-Dings. ‘Maar ambtenaren zijn natuurlijk veel bezig met maatschappelijke vraagstukken. Het moreel bewustzijn bij overheden is dan ook over het algemeen hoger dan in andere sectoren. En als je een hoog moreel bewustzijn hebt, is het een kleine stap dat ook toe te passen in technologie en data. Het data-ethisch bewustzijn stijgt heel snel. Weet je eenmaal dat er een bias kan zitten in data, dan ga je dat snel herkennen.’
Dilemma’s Vaak voel je ook aan dat er iets schuurt bij de toepassing van technische en digitale innovaties. Het is daarom belangrijk je blijvend af te vragen welke invloed digitalisering heeft op de maatschappij. ‘Willen we een samenleving waarin ongebreideld data worden verzameld,’ vraagt Huisman zich af. ‘Als geen mens begrijpt hoe een computer tot een bepaald resultaat komt, is het dan wel transparant? En mengen we ons niet te veel in de privésfeer?’
De ontwikkeling van een corona-app is een prachtig voorbeeld van de enorme dilemma’s die digitalisering met zich meebrengt, zegt Huisman. ‘De waarde is duidelijk: het zou kunnen helpen het virus de kop in te drukken. Maar experts stonden direct op hun achterste benen: hoe zit het met privacy, veiligheid en transparantie? Er was zo’n groot enthousiasme over de app, maar ik dacht gelijk: “Oeps, dit zal toch niet waar zijn?” Maar dit voorbeeld laat goed zien dat hoe groot de maatschappelijke waarde ook kan zijn, de ethische vragen altijd moeten worden gesteld.’ ◼
Deel dit artikel