Jongerenparticipatie Voorafgaand aan de RES’en is bepaald dat participatie bij alle projecten goed en grondig diende te worden uitgevoerd. Beleid moest zo van onderop en met goedkeuring van omwonenden tot stand komen. ‘De participatie bij RES is door sommigen erg geroemd, anderen, zoals ik, denken daar anders over,’ zegt Schipper. ‘Op ambtelijk niveau en bestuurlijk niveau is de participatie inderdaad goed geweest. Op stakeholderniveau daarentegen begint het al te wankelen: naar sommige groepen wordt wel geluisterd, naar andere niet, en het is vaak onduidelijk wat er met de inbreng is gedaan.’ Op het vierde niveau, participatie van burgers, ziet Schipper het dilemma van regio’s en gemeenten. ‘Regio’s en gemeenten hebben hun best gedaan, maar men heeft voornamelijk gebruikgemaakt van bestaande vormen van participatie, zoals informatieavonden. Begrijpelijk, want tijd en middelen waren (en blijven) beperkt. Daar komen echter alleen de usual suspects op af, en door corona heeft het ook nog eens digitaal plaatsgevonden; dan betrek je uiteindelijk weinig mensen. Wij zeggen dan ook: focus op jongerenparticipatie. Het draait immers om onze toekomst. En doe dat op een manier die jongeren aanspreekt, dus via sociale media, met challenges, door influencers in te zetten. In sommige regio’s zijn dit soort dingen wel gebeurd en daar zie je dat je een gevarieerder “participatiepubliek” bereikt.’

Op de rem In februari 2021 publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een analyse over de concept-Regionale Energiestrategieën van gemeenten. Daaruit bleek dat de plannen voldoen aan het opwekken van 35 terawattuur aan elektriciteit uit zonne- en windenergie in 2030, zoals geformuleerd in het Klimaatakkoord. Realisatie van die plannen was echter nog wel ‘omgeven met de nodige onzekerheid’, deels doordat de concept-strategieën bestaan uit ambities die nog grotendeels concreet moeten worden gemaakt.   ‘De doelstellingen van 2030 halen we inderdaad wel en dat is natuurlijk positief,’ vindt Schipper. ‘Maar realiseer je wel: dan beginnen we pas net. We moeten toe naar een wereld waar 100 procent van onze elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komt en we moeten onze huizen, kantoren en winkels op een andere manier gaan verwarmen. De lange termijn zit gelukkig wel in RES 2.0 (waarin regionale afspraken om te voorzien in de warmtebehoefte zijn vastgelegd, red.), maar in de gesprekken nu wordt nog te veel op de korte termijn gefocust, op 2030, en wordt er nog te veel op de rem getrapt voor de decennia daarna.’