Is het alleen om stikstof? Nee, het succes van de BBB is ook veroorzaakt door het gevoel van mensen in de regio dat ze worden verwaarloosd door Den Haag of de Randstad. Die opvatting kreeg kort na de Statenverkiezingen steun in het rapport Elke regio telt! van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, de Raad voor het Openbaar Bestuur en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving.

De raden stellen dat het rijk anders moet omgaan met de verschillen tussen regio’s; de welvaartskloof tussen het westen en de rest van het land is ‘principieel niet te rechtvaardigen’. En daarom: ‘Het kabinet moet bij beleidskeuzes niet alleen nadruk leggen op het economisch rendement, maar ook op de gevolgen voor de samenleving en de leefomgeving in elke regio van Nederland.’

Dat wordt bepaald niet voor het eerst opgemerkt. In 2017 kwam het Planbureau voor de Leefomgeving met het onderzoek Stedelijke regio’s als motoren van economische groei met daarin een pleidooi voor een beleid waarin nationale en regionale agenda’s op elkaar zijn afgestemd en elkaar versterken en waarbij ook wordt gekeken naar menselijk kapitaal, woon- en leefomgevingsbeleid en de infrastructuur. Het heeft geen merkbaar effect gehad. Misschien was het vroegere spreidingsbeleid van rijksdiensten – de PTT-directie naar Groningen, de RDW naar Veendam, het CBS deels naar Heerlen – eigenlijk helemaal niet zo’n slecht idee. Alleen dachten veel van de betrokkenen die naar de andere kant van het land moesten verhuizen daar indertijd anders over.

Onlangs werd (weer) bekend dat een kleine zesduizend gezinnen met minder dan het bestaansminimum moeten rondkomen. Niet door hun eigen stommiteit, maar doordat verschillende regels rond op zichzelf goedbedoelde uitkeringen en toeslagen en belastingen elkaar tegenwerken, in de weg zitten of hoe je het wilt noemen. De overheid weet dit al sinds 2016 – staatssecretaris Klijnsma van SZW had het er al over – maar blijkt niet in staat om er iets aan te doen.

In december vorig jaar kaartte de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden de kwestie weer eens aan bij minister Schouten, verantwoordelijk voor armoedebeleid. Ze liet weten dat het probleem haar ‘raakt’ en dat ze erover met UWV en VNG in gesprek gaat. Uitkomst daarvan vooralsnog onbekend, maar degenen die hiermee te maken hebben kunnen de borst natmaken: uit de beslisnota bij de brief van december 2022 blijkt dat het probleem niet voor 2033 kan worden opgelost. De overheid kan dus een door de eigen regels veroorzaakt probleem minstens 17 jaar lang niet verhelpen. Is het dan vreemd dat mensen geen vertrouwen meer in overheid, politiek en kabinet hebben?

Trouwens, hoe reageerde het kabinet ook alweer begin 2020 op het rapport Regels en Ruimte: Verkenning Maatwerk in dienstverlening en discretionaire ruimte? Dat rapport ging over de noodzaak om maatwerk te leveren aan burgers waar dat nodig is. Toenmalig minister Raymond Knops beloofde ‘rekening te houden met […] unieke omstandigheden die niet goed in de regels passen. Maatwerk draagt bij aan een inclusieve samenleving waarin iedereen kan meedoen. Het kabinet wil dat de overheid meteen bij de aanvraag van een voorziening al naar de individuele situatie kijkt en experimenteert om een passende oplossing te vinden.’ Waarvan acte, ruim 3 jaar later.