Omgaan met digitale ontwrichting

De opkomst van digitale technologieën heeft een nieuwe vorm van ontwrichting veroorzaakt: digitale ontwrichting. Dit brengt nieuwe risico's met zich mee op het gebied van openbare orde en veiligheid. Sociale media bieden een platform voor cybercriminelen, trollen en andere kwaadwillenden om desinformatie te verspreiden en geweld te promoten.

Om deze uitdaging het hoofd te bieden, is een nieuwe aanpak nodig. Digitale ontwrichting staat dan ook op de agenda van bestuurders, maar verdient volgens Gerhard van den Top, portefeuillehouder digitale ontwrichting bij het Veiligheidsberaad, nog meer aandacht. Want de digitale wereld ontwikkelt zich razendsnel en is niet gebonden aan protocollen, wetgeving en systemen, zoals wij dat wel zijn. Het is een race tegen de klok geworden om de snelle ontwikkelingen bij te houden. Rustig slapen zit er niet meer bij voor Nederland en overheden moeten een stapje harder gaan lopen en doordrongen worden van de ernst en de snelheid van de ontwikkelingen.

Uit onderzoek via Ambtenarenpanel blijkt dat gemeenteambtenaren tevreden zijn over de maatregelen die hun gemeente neemt om de openbare orde te garanderen. Ze hebben wel steeds vaker last van ordeverstoringen die online beginnen of online versterkt worden. Drie op de vier ambtenaren geeft aan het belangrijk te vinden om te handhaven op online ordeverstoringen. Hoewel online ordeverstoringen een steeds grotere rol spelen, is het opvallend dat het niet in de toekomstplannen van de ambtenaren terug is te zien. Slechts een op de tien ambtenaren is van plan om in de toekomst te handhaven op online ordeverstoringen.

Om digitale ontwrichting of online ordeverstoringen aan te pakken, is samenwerking tussen verschillende partijen van belang. Maar hoe doe je dat als de Algemene Plaatselijke Verordening of de wet daar niet in voorziet? De burgemeesters van Amsterdam en Utrecht werden teruggefloten door de rechter toen zij online gebiedsverboden probeerden in te stellen. Als de APV ongeschikt is, wat kunnen burgemeesters dan wel doen?

Volgens Willem Bantema, lector bestuur bij de NHL Stenden Hogeschool projectleider van het onderzoek APV 2.0 moet een en ander hoe dan ook via Den Haag worden geregeld, want het inregelen van verschillende APV’s levert uiteindelijk niets op. Beter zou het zijn om de Gemeentewet aan te passen. Hij stelt daarbij wel een aantal kritische vragen: zitten gemeenten wel te wachten op die extra bevoegdheden? Is het uitvoerbaar? Zijn er genoeg mensen voor? En zijn de gemeenten wel toegerust op de massaliteit van het internet? Hij concludeert: ‘Niet iedere burgemeester heeft de behoefte om als een soort online sheriff te moeten opereren.’

Het komt erop neer dat online ordeverstoringen en digitale ontwrichting politiek-maatschappelijke vraagstukken zijn waar duidelijke wetgeving voor nodig is. Niet alleen om vage regels te voorkomen maar ook om burgers te beschermen tegen de willekeur van de overheid.