Zoektocht naar welzijn en geluk

Leidraad Aan de theorie van de vierde sector ligt een diepere, meer existentiële vraag ten grondslag: wie is de eigenaar van grotere maatschappelijke vraagstukken? Dierkes: ‘Om die vraag te beantwoorden, moeten we bedrijfskundig kijken naar de overheid. Hoe zijn we georganiseerd? Iedereen in de keten – overheid, bedrijfsleven en inwoners – heeft iets te doen, maar niemand plakt de brokstukjes aan elkaar.’ Die brokstukjes zijn bijvoorbeeld rapportages van de Raad van State of van het CBS. In het bedrijfskundige model van de auteurs dienen die als leidraad voor beleid. ‘Die gegevens zijn objectief en onafhankelijk. Laten we die dan als maatschappij omarmen en beleid afstemmen op die onafhankelijke indicatoren.’ Daarmee komt een tweede essentiële punt naar voren: het gebruiken van data om de democratie te versterken en beleid beter af te stemmen op de behoeften van de inwoner. Vincent Hoek is enterprise architect bij I-Interim Rijk. Hij legt uit: ‘Data Spaces rond specifieke onderwerpen omvatten relaties tussen vertrouwde partners die worden beheerst door open standaarden voor veilige en soevereine gegevensuitwisseling, certificering en governance. Een voorbeeld daarvan zijn digital twins, virtuele representaties van bestaande systemen of producten. Hiermee kan de overheid, aan de hand van geverifieerde en in context geplaatste data, alternatieve handelingsperspectieven en scenario’s doorleven die de impact van handelen op alle stakeholders en vanuit elk juridisch en bestuurlijk perspectief helder maakt.’ Dat geeft andere inzichten, vervolgt Hoek. ‘Neem het stikstofdossier, dat nu voor veel problemen zorgt. Word je het eens over de onderliggende feiten – in dit geval de meetmodellen en sensoren die je gebruikt om data te genereren1 – dan kun je met betere metingen komen en op basis daarvan scenario’s maken. Dit berust op intersubjectieve feiten en biedt handelingsperspectieven. Het is bovendien transparant en zorgt voor rust in de samenleving, omdat iedereen kan verifiëren dat het beleid niet een of ander politiek dealtje is geweest. Je vindt dit denken al volledig terug in i4trust.org (een initiatief dat de ontwikkeling van innovatieve diensten rondom data value chains in verschillende sectoren stimuleert, red.).’

Slechte data Door aan de hand van data de doelstelling centraal te stellen, moet het welzijn van inwoners vergroot worden. Het probleem is dat de informatiehuishouding en het datagebruik van de overheid nog onvoldoende op orde zijn, stelt Hoek. ‘ISO 8000 is de kwaliteitsstandaard voor data, maar niemand binnen de overheid houdt zich daar generiek aan. Momenteel nemen we noodgedwongen soms besluiten op basis van lousy data. Dan is het garbage in, garbage out. Er is onvoldoende data confidence. We moeten veel fijnmaziger gaan werken met data, die onafhankelijk, objectief en verifieerbaar zijn.’ Hoek realiseert zich dat niet iedereen al even ver is in bewustzijn over digitalisering en de mogelijkheden van data. Dat een meer digitale werkwijze te ingewikkeld zou zijn, daar wil hij absoluut niet aan. ‘Natuurlijk is het hier en daar abstracte kost, maar mensen kunnen het moeiteloos aan. Daarvoor hoef je alleen maar naar de coronacrisis te kijken. Thuis werken en onderwijs geven zou jarenlang te lastig zijn, maar werd binnen no time opgezet en succesvol uitgevoerd. Het kan heus wel.’