Tekst Maurits van den Toorn
Stikstofaanpak
De uitkoop van boeren zal uitdrukkelijk alleen op vrijwillige basis zijn. Beeld Shutterstock
Eerst was er een kaart en geen plan. Nu is er een plan maar geen definitie. Vader Remkes is er met zijn gesprekken en zijn toonzetting in geslaagd de rust voorlopig te herstellen. Het kabinet heeft, waarschijnlijk met opluchting, zijn adviezen overgenomen. Het opzienbarendste onderdeel is het voorstel om de 500 tot 600 grootste uitstoters van stikstof – niet alleen boeren, maar ook bedrijven in andere sectoren – binnen een jaar uit te kopen. Die termijn noemde minister Van der Wal in een reactie ‘heel erg ambitieus’, wat een nette manier is om te zeggen: onmogelijk. Dat weet Remkes als ervaren bestuurder natuurlijk ook drommels goed. Het is dan ook onduidelijk waarom hij zo’n absurd korte deadline heeft genoemd. Om druk op de ketel te houden? Die druk is er desondanks wel af, want Van der Wal zei ook dat de uitkoop van boeren – wat ook al in de eerdere kabinetsvoornemens stond – uitdrukkelijk alleen op vrijwillige basis zal zijn. Het is de vraag of dat gaat werken. De in 2020 geopende regeling voor de vrijwillige uitkoop van piekbelasters, waarvoor volgens de provincies zo’n 750 agrarische bedrijven in aanmerking zouden komen, leidde tot dusverre slechts tot twintig overeenkomsten. In dit tempo wordt het halen van de stikstofdoelstellingen in 2030 tamelijk illusoir. Curieus overigens dat deze regeling al bestaat, terwijl volgens de minister nu eerst nog moet worden gedefinieerd wat eigenlijk precies piekbelasters zijn.
Omgevingswet
‘Beter ten halve uitgesteld dan ten hele gedwaald’ lijkt het motto van de Omgevingswet, de Wet der Wetten op het gebied van de ruimtelijke ordening die een einde moet maken aan een hele lappendeken van wetten en regels. Hoe handig: burgers en bedrijven kunnen voortaan bij een digitaal loket terecht voor al hun vergunningsaanvragen en dergelijke. Dat zou gebeuren vanaf 1 januari 2018, maar de operatie bleek veel complexer dan was voorzien. Keer op keer volgde uitstel, met vooralsnog als laatste keer in oktober de beslissing om de wet niet op 1 januari maar op 1 juli 2023 in te laten gaan. Het probleem zit ’m niet in de wet zelf; wetten en regelingen maken kan men in Den Haag wel. Het uitvoeringsgereedschap oftewel het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is de boosdoener. Het Adviescollege ICT-toetsing was onlangs weer met een kritisch advies daarover gekomen en voorzag ‘aanzienlijke risico’s’ bij te snelle invoering. Het was te voorzien dat de Eerste Kamer dat advies zou gebruiken om tegen invoering op 1 januari te stemmen; minister De Jonge heeft dat niet afgewacht. De rest van het advies, de tijd nemen voor een fundamentele heroriëntatie van het hele DSO, volgt de minister niet op. Hij ziet daarvan, schrijft hij aan de Kamer, geen echte baten, langere onzekerheid en het ontbreken van de voordelen van de wet. Vanaf 1 juli 2023 – of later – zien we of de minister gelijk heeft. Hopelijk wordt het DSO niet het zoveelste fiasco, als het om ict en de overheid gaat.
Kernenergie
De brede politieke steun voor kernenergie is opvallend. Beeld PIXNIO
Vooralsnog betrekkelijk geruisloos is kernenergie terug van weggeweest. De energiecrisis heeft alles veranderd. Duitsland betreurt de Atomausstieg en wil de laatste drie kerncentrales openhouden en zelfs klimaatorakel Greta Thunberg is voorstander geworden. Ook in Nederland is het nog stil rond het kabinetsvoornemen om twee nieuwe kerncentrales te bouwen en Borssele langer open te houden. Nog voor het eind van het jaar wil minister Jetten een aantal voorkeurslocaties voor de nieuwe centrales bekendmaken. De provincies Zeeland en Noord-Brabant zouden er wel voor openstaan. Voorlopig is het nog niet zover, een definitieve keuze volgt pas later en na het doorlopen van het hele vergunningencircus en een jarenlange bouwperiode staan de centrales er op z’n vroegst in 2035. Naarmate hun komst concreter wordt, laait het verzet ongetwijfeld op en kunnen de zo langzamerhand verschoten vlaggen en verstofte borden van zolder worden gehaald met: Kernenergie? Nee bedankt. Desondanks is de brede politieke steun opvallend, met alleen traditiegetrouw de linkse partijen als tegenstanders. Jettens eigen partij is nog het wankelmoedigst, al is dat geen principiële maar vooral een financiële kwestie: D66 twijfelt of de geraamde 5 miljard euro voldoende is. Gezien de gewoonlijk uit de hand lopende kosten van dergelijke mammoetprojecten is dat een terechte zorg.
In het elektronische paralleluniversum raken de emoties veel sneller verhit dan in de echte wereld. Beeld Shutterstock
Een nieuw schandaal in ontwikkeling of een storm in een glas water? Half oktober meldde onder meer Trouw dat overheidsinstellingen, waaronder het ministerie van SZW, de Belastingdienst en het Sociaal en Cultureel Planbureau, tweets van burgers verzamelen om daar analyses op los te laten. Uit dergelijke tweetverzamelingen blijkt onder meer wat de burgers van het overheidsbeleid vinden. Mogelijk is dat niet toegestaan. Er is geen duidelijke grondslag voor het verzamelen en burgers zouden moeten weten dat hun tweets kunnen worden opgeslagen en geanalyseerd. Volgens de AVG mogen namelijk geen gegevens worden gebruikt zonder dat de betrokkene daarover is geïnformeerd. Of gaat het bij het verzamelen alleen om statistisch onderzoek? Dan zou het misschien toch wel mogen. Een juridisch mijnenveld kortom. Op het moment van schrijven waren er nog geen Kamervragen over gesteld, maar die komen er ongetwijfeld. Los van het feit of het mag kun je je trouwens afvragen in hoeverre de opgewonden twitterwereld een enigszins getrouwe afspiegeling is van wat “de burger” ergens van vindt. In het elektronische paralleluniversum raken de emoties veel sneller verhit dan in de echte wereld. Zie de stroom aan scheld- en dreigtweets die Kamerleden en ministers dagelijks ontvangen. GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet vestigde daar onlangs de aandacht op en minister De Jonge retweette een paar onthutsende voorbeelden.
Taakstrafverbod
Het kabinet wil geweldplegers tegen hulpverleners of politiemensen strenger straffen, maar het wetsvoorstel daartoe werd in de Eerste Kamer weggestemd. Beeld Shutterstock
Het is toch altijd een schokje als de Eerste Kamer een wetsvoorstel wegstemt. Half oktober gebeurde dat weer een keer, toen het voorstel voor uitbreiding van het taakstrafverbod – weliswaar met de kleinst mogelijke meerderheid – in de senaat sneuvelde. Het kabinet wilde het opleggen van alleen een taakstraf aan mensen die geweld plegen tegen hulpverleners of politiemensen verbieden. Zo’n verbod is er voor diverse categorieën van misdrijven al langer. De Raad voor de rechtspraak vond het wetsvoorstel, dat afkomstig is van het vorige kabinet, eerder al ‘een motie van wantrouwen tegen de rechters’, omdat die hierdoor minder mogelijkheden zouden krijgen om maatwerk te leveren. Ook de Raad van State wees het voorstel af, ongeveer om dezelfde reden. Rechters (de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak) en advocaten (de Nederlandse orde van advocaten) deden dat ook. Al met al toch een cohort van zwaarwegende adviezen en opvattingen, zou je zeggen, maar voor het kabinet en de Tweede Kamer was dat geen reden tot heroverweging. Dat de Eerste Kamer nu op dezelfde gronden nee heeft gezegd, zou niet moeten verbazen. Prettig neveneffect: de senatoren hebben weer eens duidelijk gemaakt dat ze er niet voor spek en bonen bij zitten.
Hedwigepolder
De Hedwigepolder is in oktober onder water gezet. Beeld Daniël van der Ree/ CC BY-SA 3.0
Het is voor mensen buiten Zeeland een begrip uit het bijna verre verleden: de Hedwigepolder (eigenlijk is de naam trouwens Hertogin Hedwigepolder) in Zeeuws-Vlaanderen. De polder is in oktober onder water gezet om natuurgebied te worden, 18 jaar nadat Nederland en Vlaanderen daar in 2005 afspraken over hadden gemaakt. De extra natuur is nodig als compensatie voor elders in de Westerschelde teloorgegane natuurwaarden. Het is een maatregel die altijd omstreden is gebleven, vooral in Zeeland. Uitkopen, onteigenen, bezwaar- en beroepsprocedures, nieuw onderzoek, weer een procedure (vanwege vervuiling van de Westerschelde met PFAS, waarmee volgens de klager eerder geen rekening was gehouden), een verzoek van de Tweede Kamer om uitstel... Tel alles bij elkaar op en dan ben je al snel vele jaren verder. Maar dat het 18 jaar heeft geduurd voordat de geplande maatregelen voor een gebied van nog geen 3 vierkante kilometer (het Nederlandse deel) kunnen worden uitgevoerd, accentueert hoe onrealistisch het voorstel is om binnen een jaar een paar honderd bedrijven uit te kopen.
Deel dit artikel