Tekst Maurits van den Toorn
Corona-aanpak
Volgens minister Ernst Kuipers is corona echt van ons allemaal. Beeld Martijn Beekman
Minister Kuipers van VWS, binnengehaald als de man met ervaring die ervoor moet zorgen dat de aanpak bij een volgende uitbraak van het coronavirus beter verloopt, kwam met een onverwachte boodschap: iedereen moet het vooral zelf doen. Daarmee reageerde hij op de kritiek van deskundigen die waarschuwden dat bij een nieuwe uitbraak misschien wel weer een lockdown nodig zal zijn, omdat het kabinet zo weinig actie onderneemt. Dat zien ze volgens de minister verkeerd, zo liet hij de NOS medio mei weten. ‘Corona is echt van ons allemaal, Den Haag is niet meer alleen verantwoordelijk. De vraag is aan de school of aan de restauranteigenaar: wat doe je in je eigen omgeving, zodat we geen maatregelen hoeven te nemen?’ Hebben we eigenlijk een minister van Volksgezondheid nodig, als de school of de restauranteigenaar het toch zelf moet doen, en kennelijk geacht wordt de kennis, kunde en middelen daarvoor te hebben? Misschien moeten we dan ook zelf maar zorgen voor meer ic-capaciteit, in de logeerkamer wellicht.
Rommel opruimen (1)
Het kabinet heeft nog niet veel nieuw beleid laten zien; de woningbouwplannen van minister De Jonge en de stikstofaanpak van minister Van der Wal zijn de uitzonderingen. Toeval dat het in beide gevallen om ministers gaat met nieuwe en “onbelaste” portefeuilles? De andere bewindslieden zijn immers vooral bezig met het opruimen van de rommel die tijdens vorige kabinetten is ontstaan of veroorzaakt (waarbij de woning- en de stikstofcrisis natuurlijk ook de wrange vruchten zijn van eerder kabinetsbeleid). Zo besloot minister Yeşilgöz van Justitie om het Multidisciplinair Interventieteam (MIT), dat de zware misdaad zou gaan bestrijden, op te doeken. Het paradepaard van haar voorganger Grapperhaus heeft vanaf het begin veel kritiek gekregen (ook van Kamerlid Yeşilgöz), vooral omdat het andere opsporingseenheden zou leegtrekken. Vanwege die kritiek komt er nu een einde aan het MIT, dat zo’n 90 miljoen heeft opgeslokt zonder dat er ook maar een crimineel is opgepakt. Geen weggegooid geld, dat moeten we vooral niet denken, want er is toch maar mooi een ‘multidisciplinair datacentrum’ mee gebouwd. Sommige dingen zijn niet terug te draaien, zoals de fusie van Sandd en PostNL in 2019. Het kabinet gaf daar een vergunning voor en “overrulede” daarmee de ACM. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven oordeelt nu dat de vergunningverlening onterecht was. De marktconcentratie waar de ACM voor waarschuwde, met het bijbehorende monopolistengedrag, heeft zich inmiddels ruimschoots voorgedaan. En ook de toeslagenaffaire woedt voort, met steeds weer nieuwe loten aan de boom. De voorlopig laatste is de erkenning – na langdurig overleg in de ministerraad – dat er bij de Belastingdienst sprake is van ‘institutioneel racisme’. Ook niet iets dat je van de ene op de andere dag kunt veranderen, zelfs niet met een ‘dialoog gebaseerd op het bewustzijn dat onbewust en onopzettelijk gedrag heeft plaatsgevonden,’ zoals Marnix van Rij, staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst in zijn brief aan de Tweede Kamer aankondigde.
Arbeidsmarkt
De chaos op Schiphol is mediagenieker dan tekorten in de zorg. Beeld Shutterstock
Dat het alle hens aan dek is om voldoende arbeidskrachten te vinden, kan niemand ontgaan. De chaos op Schiphol is het meest in het oog springende voorbeeld (en is mediagenieker dan de tekorten in bijvoorbeeld zorg en onderwijs). In de woorden van topman Dick Benschop is er ‘te lang op kosten gestuurd’. Als dit managementjargon in gewone-mensentaal wordt omgezet, betekent het dat er beter moet worden betaald en dat de werkdruk omlaag moet. Die ontdekking is niet nieuw. ‘Als er niets verandert op de arbeidsmarkt, dreigen we ons welvaartsniveau te verliezen,’ stelde de commissie Regulering van Werk, bekender als de commissie-Borstlap, in het advies In wat voor land willen wij werken? een dikke 2 jaar geleden. Vrijwel op hetzelfde moment pleitte de WRR in het rapport Het betere werk voor het ‘mensvriendelijker maken’ van werk. WRR-onderzoeker Robert Went wees erop hoe belangrijk dat is: ‘Landen die inzetten op fatsoenlijk werk, op menselijke ontwikkeling en welzijn op het werk, doen het economisch beter dan landen die inzetten op flexwerk.’ En een paar maanden later kwam de SER met een advies over de toekomst van de arbeidsmarkt, met als kernpunten minder flexwerk, geen nulurencontracten meer en een minimumtarief voor zzp’ers. Drie zwaarwegende adviezen met grotendeels dezelfde teneur: nog langer alleen op kosten sturen gaat niet meer. Een grote hervorming van de arbeidsmarkt doe je niet in een paar weken of maanden, maar inmiddels zijn we ruim 2 jaar verder en is het erg stil op het ministerie van SZW. Hans Borstlap waarschuwde medio mei dat er nu echt snel wat moet gebeuren. ‘Als zij (minister Van Gennip, red.) niet meer mensen aan het werk krijgt, mislukt het hele kabinet, en dus is dat van groot gemeenschappelijk belang,’ zei hij op Radio 1.
Rommel opruimen (2)
De toeslagenaffaire heeft heel wat losgemaakt. Beeld Shutterstock
De zelfkritiek van de rechterlijke macht over het handelen in de toeslagenaffaire heeft heel wat losgemaakt. De Raad voor de Rechtspraak heeft in haar jaarverslag breder gekeken en signaleert meer situaties waarin het recht ‘in de dagelijkse praktijk knelt, waar processen vastlopen en waar onrechtvaardigheid het rechtssysteem binnendringt’. Voorbeelden van zulke onrechtvaardigheid zijn ondernemers in financiële problemen die aan ontslagen werknemers een transitievergoeding moeten betalen – op zich een goede maatregel, maar het gevolg kan zijn dat ze die vergoeding niet kunnen opbrengen en vervolgens failliet gaan waardoor alle werknemers op straat komen te staan. Mensen die het eigen risico in de zorg niet kunnen betalen of huurders met achterstanden krijgen te maken met beslagkosten, proceskosten, enzovoort, waardoor hun problematische financiële situatie erger wordt. Nationale ombudsman Reinier van Zutphen wees onlangs op de gevolgen van dit alles. Steeds meer ambtenaren zijn bezig met hersteloperaties. De Tweede Kamer ziet dat liefst snel en ruimhartig gebeuren. Een nobel streven, maar het brengt het gevaar met zich mee dat het onzorgvuldig gebeurt, met de kans op misbruik. Dat leidt dan weer tot kritiek en nieuwe procedures – die ook weer tijd, geld en menskracht opslorpen – waardoor het allemaal nog langer duurt.
Geruststelling?
Eind mei staakte Gazprom ook aan het Nederlandse GasTerra de levering van aardgas. Minister Jetten (Klimaat en Energie) reageerde snel: volgens hem zal dit dichtdraaien van de Russische gaskraan geen gevolgen hebben voor de fysieke levering van gas aan Nederlandse huishoudens en het bedrijfsleven. Zou het? Hij is of lijkt ineens een stuk optimistischer dan 2 maanden eerder, toen hij in het Algemeen Dagblad vertelde dat er een plan ligt voor het geval Rusland de gaskraan zou dichtdraaien. In het uiterste geval kan volgens dit plan het besluit worden genomen om niet alleen bedrijven, maar zelfs ‘hele delen van Nederland’ af te sluiten van aardgas. Dat kan een gemeente zijn, een provincie of een heel landsdeel, voegde hij daar ter verduidelijking aan toe. Te somber of te optimistisch? Het zijn in ieder geval twee zeer uiteenlopende opvattingen, waarbij de recentste opmerking in de traditie staat van Colijns roemruchte uitspraak uit 1936. Naar aanleiding van de Duitse bezetting van het Rijnland vond hij ‘voorshands nog geen enkele reden om werkelijk ongerust te zijn’. Nederland is in ieder geval niet van plan om extra gas uit Groningen te halen, was de reactie van premier Rutte. Ook een opmerking die een hoog famous last words-gehalte kan hebben. De Mijnraad is realistischer en adviseert om heropening van het Groningse gasveld maar vast voor te bereiden.
Deel dit artikel