Eerder dit jaar gooide Jesse Frederik van De Correspondent een knuppel in het hoenderhok van het klimaatdebat. Na het zoveelste apocalyptische IPCC-rapport was hij wel een beetje klaar met al die paniek. Er was juist genoeg reden om hoopvol te zijn, schreef hij. ‘Sterker nog, in de afgelopen jaren zijn zelfs de meest optimistische klimaatscenario’s niet optimistisch genoeg gebleken.’ Volgens Frederik worden de belangrijkste technologieën, in het bijzonder zonne- en windenergie, veel sneller veel goedkoper dan we aanvankelijk dachten. En dat zou betekenen dat we het klimaatprobleem nog voor de deadline kunnen oplossen.

Sneller en goedkoper Nogal een statement, maar klopt het ook? Het korte antwoord: Frederik heeft gelijk, zegt Annelies Huygen, hoogleraar Ordening van energiemarkten aan de Universiteit Utrecht en tevens verbonden aan de onafhankelijke onderzoeksorganisatie TNO. ‘We zijn geneigd de technologische vooruitgang te onderschatten. Het gaat inderdaad veel sneller dan we dachten, en ook sneller dan de meeste mensen nu nog steeds denken. Alles wordt voortdurend goedkoper en we gaan er technologisch enorm hard op vooruit.’ Toch wil Huygen daar ook weer niet te lang bij stilstaan, omdat er wat haar betreft nog veel te winnen valt. Momenteel voorkomen vooral juridische en praktische belemmeringen dat vernieuwingen en innovaties de markt bereiken. Als we echt willen dat innovatie evenveel kans krijgt als de gevestigde orde, zegt Huygen, dan moeten we iets fun­­damenteel veranderen. ‘De meeste wetten worden nu namelijk gebaseerd op wat er al is, en niet op wat eraan zit te komen. Dat zie ik heel duidelijk bij het warmtenet, mijn specialisatie. Met integrale systemen voor warmte en elektriciteit is het mogelijk voor mensen om samen energie op te slaan, wat voor de oplossing van het klimaatprobleem uiteraard van groot belang zou zijn. Toch gebeurt dat bijna niet, omdat we regels hebben opgesteld die dat verhinderen.’

Innovatieve gemeenschappen Wanneer mensen samen elektriciteit opslaan moet bovendien belasting worden betaald over de zelf geproduceerde elektriciteit, veel meer belasting dan de grotere bedrijven hiervoor betalen, legt Huygen uit. ‘Dergelijke regels houden deze ontwikkeling tegen. Het wordt gewone gebruikers, consumenten, onnodig lastig gemaakt om duurzame en innovatieve energiegemeenschappen op te zetten, terwijl zulke gemeenschappen een grote bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming.’ Volgens Huygen ontstaat deze scheve verhouding onder meer door de succesvolle lobby van de grote spelers. ‘De grote bedrijven hebben er geen belang bij dat consumenten hun eigen elektriciteit en warmte produceren en opslaan.’ Daarnaast heeft het te maken met onze voorkeur voor het sluiten van compromissen. ‘Wij spreken alles af met klimaat­akkoorden. Maar juist daardoor kan de gevestigde orde veel bepalen.’