Benaderbaar en bereikbaar
Tekst Jelle van der Meulen Beeld Hilbert Krane
In Oog op communicatie bespreken we met topambtenaren de ontwikkeling van het vak van overheidscommunicatie. In dit derde deel Judith Sluiter, directeur communicatie bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). ‘Ik vind het een heel grote plus dat mensen iets vinden van ons werk.’
‘Het is goed dat mensen zich druk maken om de samenleving’
Judith Sluiter houdt wel van een beetje reuring. Voordat ze in 2019 werd benoemd tot directeur communicatie bij het ministerie van LNV, werkte ze onder meer bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en daarin het Nationaal Crisiscentrum. ‘Het mooie aan dat soort plekken – en ook aan LNV – is dat je bezig bent met onderwerpen die er voor mensen toe doen,’ vertelt Sluiter. ‘Daarom probeer ik bewust een flink deel van de werkweek buiten te zijn. Aan veel vergaderen ontkom je niet, maar het is ook heel belangrijk om beleid te laten keuren en toetsen door mensen die ermee te maken krijgen.’
Polarisatie Het zijn roerige jaren voor het ministerie van LNV. Sinds het eerste grote boerenprotest in 2019 hebben het departement en haar opeenvolgende ministers meerdere malen onder vuur gelegen. ‘Dat mensen iets vinden van ons werk, vind ik in de eerste plaats een heel grote plus,’ zegt Sluiter. ‘Het is ook iets van deze tijd dat elke beroepsgroep verantwoording aflegt aan de samenleving. Dat geldt voor ons natuurlijk, maar ook voor docenten, rechters, agrariërs. Het is goed dat mensen zich laten horen en vragen stellen, dat mensen zich druk maken om hun omgeving.’ ‘Helaas zijn sommige onderwerpen, zoals stikstof, heel erg gepolariseerd,’ weet Sluiter. ‘Door polarisatie kom je als overheid en als samenleving nauwelijks verder.’ Ze heeft niet de illusie dat de directie communicatie mensen die niet in de stikstofproblematiek geloven, van het tegenovergestelde kan overtuigen. ‘Maar de samenleving mag er wel van uitgaan dat de overheid zich tot het uiterste inspant om betrouwbare informatie te geven. Op een actieve manier blijven we feiten, onderzoeken en oplossingen aandragen, die we ook naar de Tweede Kamer sturen. Via webcare en correspondentie beantwoorden we vragen van burgers. Een overheid moet benaderbaar en bereikbaar zijn, want alles begint met contact.’
Stikstofkaart Toch kan contact niet voorkomen dat het soms misgaat. In de zomer van 2022 zorgde de inmiddels beruchte stikstofkaart voor veel onrust. Daarop stond per gebied hoeveel stikstofreductie er gerealiseerd moest worden om de stikstofdoelen te halen. De kaart zou verwarrend en verstorend zijn geweest. Zowel verantwoordelijk minister Van der Wal als toenmalig premier Rutte bood later excuses aan over de kaart. ‘We hadden er niet over moeten communiceren zolang de gevolgen niet duidelijk waren,’ vindt ook Sluiter. ‘Met de tool waarmee boeren inzage krijgen of ze piekbelaster zijn (die in juni van dit jaar online kwam, red.), is dat beter gegaan. Aan die keukentafels en in die gemeenschappen is een gesprek op gang gekomen over hoe nu verder. Dat is waar je als overheid op in moet zetten.’
‘Helaas zijn sommige onderwerpen enorm gepolariseerd’
Kortsnuitige hondjes Let wel, stelt Sluiter: haar departement houdt zich met veel meer bezig dan alleen de boeren en stikstof. ‘Voor de krantenlezer of nieuwskijker is dat misschien moeilijk voor te stellen, maar andere onderwerpen leven ook ontzettend. We krijgen vragen over het fokken van kortsnuitige hondjes, over het voedsel op ons bord, petities over dierenwelzijn aangeboden… Daar kun je geringschattend over doen, maar dat zijn allemaal dingen die voor mensen heel belangrijk zijn en waar wij dus ook in de communicatie volop op inzetten.’ Daarbij let het ministerie goed op welke middelen het gebruikt, vertelt Sluiter. ‘Met al onze geschreven persberichten, nieuwsbrieven en Kamerbrieven bereiken we alleen het deel van de samenleving dat nog leest. We hebben een aantal jaar geleden een beeldteam opgezet en delen ook informatie via verschillende sociale media. Dat is heel hard nodig, want de jongere generaties kijken geen televisie en luisteren geen radio. Die ontwikkelingen moet je als overheid bijhouden, anders ben je straks het aanstormende deel van de samenleving kwijt.’
Vertraging Met kritiek dat overheidscommunicatie vooral gaat om spindoctors en het uit de wind houden van de minister, heeft Sluiter dan ook weinig op. ‘Die tijd hebben we achter ons gelaten.’ Haar ministerie heeft met 39 fte’s de kleinste directie communicatie van de hele rijksoverheid. ‘Wij kunnen ons werk met 39 fte goed aan, maar die getallen vind ik helemaal niet zo interessant. Je moet uitgaan van de behoefte van de samenleving. We willen als samenleving meer oog voor de uitvoering, maar dat vraagt ook om mensen met verstand van (online) communicatie, mensen die websites kunnen ontwikkelen, die de interactie begrijpen tussen overheid en samenleving.’ Hoewel de maatschappelijke problemen zich opstapelen en oplossingen liever vandaag dan morgen komen, ook op het ministerie van LNV, zorgt de toegenomen nadruk op de uitvoering tegenstrijdig genoeg juist voor vertraging, verwacht Sluiter. ‘De aanpak piekbelasting van medio juni is daar een mooi voorbeeld van. Die liet op zich wachten, maar dat kwam mede doordat we veel tijd hebben gestoken in gesprekken, naar buiten zijn gegaan, aan stakeholder management hebben gedaan en de communicatie rond de uitvoering hebben voorbereid. Wat snel nodig is in de samenleving is niet altijd haalbaar in het overheidsapparaat. Goed doordachte oplossingen die werken en uitgevoerd kunnen worden, hebben nu eenmaal tijd nodig.’ ◼
Deel dit artikel