Individuele inzichten leggen collectieve behoeften bloot
Wij mensen zijn wezens die in ons diepste zijn behoefte hebben om ons echt verbonden te voelen. Verbondenheid met anderen, met onze omgeving en met het gevoel dat ons leven zinvol is. Door een ander te leren kennen, krijgen we meer begrip voor die ander. Nieuwsgierigheid en empathisch vermogen - je verplaatsen in de ander zonder een situatie zelf te ervaren - maakt dat we kunnen samenleven. Echt contact is hiervoor een randvoorwaarde want het maakt andere belangrijke basisbehoeften mogelijk, zoals aandacht, waardering en erkenning. Het is met name dankzij deze constante behoefte aan verbondenheid dat we digitalisering met beide armen hebben omarmd.
Door de enorme technologische vooruitgang kunnen we zorgen, leren en werken op afstand. We kunnen de ontroering op het gezicht zien van familie ver weg. Het nieuws volgen aan de andere kant van de wereld terwijl het zich ontvouwt. We kunnen sneller in contact komen met bedrijven en overheidsinstanties. En mensen kunnen langer thuis wonen in hun vertrouwde omgeving. We kunnen zelfs met ons huisdier spelen als we op ons werk zitten. Onze spullen worden slimmer, handiger en meer op maat gemaakt. Wie wil er nog terug?
Tegelijkertijd maken we ons zorgen. Geen mens wordt digitaal vaardig geboren en dat maakt dat we uit balans raken. De nieuwe wereld komt zo vlug ons leven binnen, dat we regels moeten bedenken terwijl we het spel spelen. Wat betekent ‘altijd bereikbaar zijn’ voor ons werk en persoonlijk welzijn? Wat doen filterbubbels en fake news met ons inlevingsvermogen? Hoe geven we onze algoritmes fatsoen mee? Weten we wat er gebeurt met onze online data? Hoe onthouden we onze inloggegevens van de tientallen mijnomgevingen? Weten we - laat staan begrijpen en ons erop aanpassen - wat met de ontwikkeling van de hersenen van kinderen gebeurt als ze van jongs af aan digitaal afhankelijk zijn? En hoe kunnen we technologie – en het gebruik ervan - zo (her)ontwerpen dat we weer het echte gesprek met elkaar aangaan en een samenleving creëren waarin empathie centraal staat? Ik wil niet denken aan een samenleving waarin we het hebben afgeleerd om ons in een ander te verplaatsen.
Iedereen meekomen
Samenleven betekent ook dat we ervoor moeten zorgen dat iederéén zich gewaardeerd en gehoord voelt en kan meekomen in de maatschappij. Want dit voedt gevoelens van verbondenheid en zelfwaardering. Digitalisering gaat dus over iedereen en ieders mate van kennis, kunde en behendigheid, ook op het gebied van digitalisering. Maar gezien de complexiteit is iedereen op een bepaalde manier digitaal minder vaardig. En iedereen heeft eigen behoeften, motivaties, leefsituaties en omstandigheden. Dat bewustzijn brengt veel vragen met zich mee. Zijn onze digitale diensten wel inclusief? Zijn onze digitale middelen en producten wel toegankelijk, begrijpelijk en uitnodigend, ook voor ‘digitaal minder vaardigen’? Wat doen we met de groeiende digitale kloof tussen kinderen en hun ouders en grootouders? En wie is iedereen eigenlijk? We hebben meer vragen dan antwoorden, en dat alleen al is een ongemakkelijk besef. Dialoog en cocreatie
Er is maar een manier om de juiste oplossingen te bedenken voor al die verschillende mensen: door erachter te komen wat ze écht nodig hebben - al is het voor sommigen zelfs moeilijk om hun behoeften kenbaar te maken. Ook bij digitalisering gaat het over positieve wensen én over diepere gevoelens van niet durven vragen om hulp, schaamte, zich niet begrepen voelen, bang zijn om dom over te komen. Ervaring leert dat we niet kunnen denken in traditionele doelgroepen en een gevoel van wij (die het begrijpen) en zij (die het niet begrijpen). Denkfouten in oplossingen ontstaan als we vóór mensen denken. Door in gesprek te gaan, open vragen te stellen vanuit oprechte nieuwsgierigheid samen op zoek te gaan naar wat werkt vanuit de praktijk, zullen we tot duurzame en effectieve oplossingen komen. Door in dialoog en cocreatie gevoelens te ontrafelen en tussen de regels door te luisteren, leggen we behoeftes, knelpunten en mogelijkheden bloot.
Door er op deze manier over na te denken, komen complexe vraagstukken rondom digitalisering heel dichtbij. Dit verhaal gaat ook over mij. Als professional die in lichte paniek raakt als de wifi op kantoor het niet doet en afhankelijk is van anderen om het weer op gang te brengen. Als moeder die constant in gesprek is met opgroeiende tieners over omgangsvormen in de online en offline werelden. En als 53-jarige die nieuwe technologische ontwikkelingen zoals blockchain en artificial intelligence en de consequenties voor mijn eigen leven soms wel en soms niet begrijpt.
Individuele behoeften leggen collectieve inzichten bloot. Waarom vinden miljoenen mensen het lastig om hun belastingaangifte online in te vullen? Wat zijn drijfveren van mensen die bewust digitaal níet mee willen doen? Waarom durven zoveel mensen niet om hulp te vragen? Waarom laten steeds meer ouders zich afleiden door hun mobiele telefoon tijdens het eten, hét moment bij uitstek om verbondenheid te zoeken. Zijn we ons bewust van de gevolgen als we ophouden om ons te verbinden?
Een inclusieve, diverse en empathische samenleving is in ieders belang. Dit bereiken we alleen door elkaar echt te begrijpen en samen te werken op basis van gedeelde inzichten en ambities. Elke organisatie en instelling en elk mens heeft een stukje van de puzzel. Ik geloof in de kracht van het bijeenbrengen van publieke, private en maatschappelijke partijen en van het serieus nemen van de inzichten vanuit de beleving van mensen in hun dagelijkse realiteit. Zo dient technologie de mens en niet andersom.
Deel dit artikel