Publieke emotie 

De titel van dit blad en zijn website zijn meer ideaal dan werkelijkheid. Publiek denken komt voor, zeker. Maar in vergelijking met andere vormen van openbaarheid is denken vrij uitzonderlijk. Dat is in toenemende mate het geval. De verklaring ligt voor de hand: sociale media. Zij maken dat het publieke domein enorm vergroot is, voor iedereen toegankelijk en dus vervuld van wat mensen zoal bezighoudt. Denken in de, zeg maar, intellectuele variant van die hersenactiviteit en zoals bedoeld in een uitdrukking als publieke opinie, vormt daarvan slechts een minuscuul onderdeel. Veel belangrijker zijn de activiteiten die opgewekt worden door andere “bronnen”, waaronder buik, emotie en wensgedachte. Dat weten we al lang. Dat bevestigt elk onderzoek – denk alleen maar aan dat voor iedereen verplichte boek Ons feilbare denken van Daniel Kahneman over het snelle en het langzame denken. Om het in de woorden van psycholoog Jonathan Haidt te zeggen: het is steeds weer de emotionele hond die met de rationele staart kwispelt.  Nu zou het overwicht van de impuls in het publieke domein geen probleem zijn, als we zouden weten hoe daarmee om te gaan. Maar eigenlijk weten we dat niet. We doen alsof. We doen alsof de emotionele hond te herkennen is aan z’n rationele staart. Maar dit doen we alleen omdat het zaken eenvoudiger maakt – en omdat het spoort met ons zelfbeeld. Met “ons” bedoel ik dan de mensen die dit soort stukjes lezen, u en ik dus. Maar opnieuw: mede door die sociale media bezetten wij allang niet meer dan een uithoekje van het publieke domein. Het overgrote deel van dat domein wordt ingenomen door mensen die niet eens pretenderen rationeel te zijn. Ze zijn gewoon. Ze roepen. Ze doen. En het kan ze geen bal schelen dat “wij” dat nogal eens ondoordacht vinden.