Tekst Gert Riphagen
Een beeld zegt meer dan honderd woorden. Dat geldt niet alleen voor tekst, maar ook bij het gebruik van cijfers en getallen. Die kun je voor een goed begrip beter samenvatten in een overzichtelijke tabel of infographic. Helaas gebeurt dat nog te weinig.
‘Een infographic zegt meer dan cijfers alleen’
Het Engelse taalgebied kent de uitspraak: there are three kind of lies: lies, damned lies and statistics. Er zijn drie soorten leugens: leugens, grove leugens en statistieken. De uitspraak wordt toegeschreven aan de Engelse staatsman en schrijver Benjamin Disraeli (1804-1881), hoewel het onduidelijk is of hij er ook de bedenker van was. De Duitse politicus Heinz Kühn (1912-1992) zei ooit over de wijze waarop politici omgaan met statistieken: ‘Politiker nutzen Statistiken wie Betrunkene Laternenpfähle: Nicht zur Erleuchtung sondern um sich daran festzuhalten.’ Politici gebruiken statistieken zoals dronken kerels lantaarnpalen: niet ter verlichting, maar als stut. (Bron: www.citaten.net)
Lastig duiden Het is inderdaad oppassen met getallen, zo blijkt ook uit de brief van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 16 november 2021 aan de Tweede Kamer over de stand van zaken bij het versterken van woningen in het aardbevingsgebied in Groningen. De minister gebruikt in haar brief een veelheid aan cijfers, maar ze zijn lastig te duiden. Over hoe het staat met het zogenoemde versterkingstraject schrijft Ollongren onder meer: ‘Op de peildatum van 30 september zijn door het NCG in 2021 bijna 2.100 beoordelingen vastgesteld. Ruim 10.000 adressen zijn in de planvormingsfase. Er zijn 1.546 adressen waar de versterking nu wordt uitgevoerd. De ambitie voor 2021 blijft om 1.500 adressen af te ronden. Een onderdeel daarvan is de bouwkundige versterking. De realisatie hiervan blijft vooralsnog achter bij de eerdere verwachting van 1.000-1.200 adressen. De verwachting is dat dit jaar het bouwkundige versterkingstraject van circa 650 huizen kan worden afgerond.’
Albert Einstein Je moet welhaast een Albert Einstein zijn om wijs te kunnen worden uit de vele getallen die de minister ons voorschotelt. De getallen gaan achtereenvolgens over: beoordelingen, adressen in de planvormingsfase, adressen waar de versterking wordt uitgevoerd, een achterblijvende verwachting en dan weer een nieuwe verwachting. Het is mij niet duidelijk hoe die getallen zich tot elkaar verhouden, laat staan dat elk getal afzonderlijk in een context wordt geplaatst. Genoemde getallen zeggen alleen iets wanneer je ze kunt vergelijken met andere getallen, bijvoorbeeld met eerdere ramingen of met de totale opdracht die er ligt. Dus bijvoorbeeld: er worden thans voor 10.000 huizen van de in totaal - ik zeg maar - 25.000 huizen verbeteringsplannen gemaakt en dat hadden er eigenlijk al 12.000 moeten zijn; we lopen dus wat achter. Daar kan de lezer iets mee.
Het bos in Ik geloof niet dat deze brief welbewust is geschreven om de lezer getalsmatig het bos in te sturen. Ik denk eerder dat de minister is gestruikeld over haar ijver om zo veel mogelijk cijfers te verstrekken. Groningen is immers een met veel wantrouwen omgeven hoofdpijndossier van dit en eerdere kabinetten. Dan wil je als minister met een veelheid aan cijfers juist laten zien dat er hard gewerkt wordt om voortgang te boeken. Gebruik je in een tekst echter veel getallen, dan kun je dat beter in tabellen doen. Dat maakt de informatie overzichtelijk en de getallen beter vergelijkbaar. Bovendien bevatten tabellen doorgaans definities van de gehanteerde begrippen. Je hoeft dan niet te gissen naar wat nu precies een “opname” is, of een “beoordeling”, of een “realisatie”. Dag- en weekbladen, tijdschriften en websites werken al vaak met infographics. Hierin worden cijfers en getallen aan de hand van een (fraai) beeld weergegeven. Die beelden maken in een klap iets duidelijk. Daarbij komt dat deze brief over het maatschappelijk zeer gevoelige onderwerp “Groningen” weliswaar aan het parlement is gericht, maar op elk niveau wordt gelezen: van de commissaris van de Koning in Groningen tot en met de door aardbevingsschade zwaar getroffen bewoners van Oost-Groningen. In het huidige digitale tijdperk is - met name door de ontwikkeling van het internet -informatie overal en altijd meteen beschikbaar. Het gaat er tegenwoordig dus niet meer (alleen) om wie formeel wordt aangesproken, maar wie als betrokkene in de breedste zin van het woord het eerst z’n mailbox opent of het vaakst z’n mail checkt. Helder en overtuigend presenteren van cijfers en getallen over realisaties en verwachtingen is des te belangrijker omdat het wantrouwen in Oost-Groningen tegenover de overheid groot is. De minister kondigt in haar Kamerbrief daarom betere communicatie met bewoners in het getroffen gebied aan. Er staat zelfs een hele paragraaf in over bewonerscommunicatie. De Nationaal Coördinator Groningen werkt aan betere persoonlijke communicatie met bewoners. Het doel is volgens de minister om ‘de bewoners een doorkijk te kunnen geven in de planning van het gehele versterkingsproces van hun huis’. Inzichtelijke cijfers zijn daarvoor een eerste vereiste. De hamvraag is: zitten we een beetje op schema met alle verbeterplannen? Voor de bewoners in het aardbevingsgebied is dit van levensbelang en Kamerleden hebben dat inzicht nodig om het beleid van de minister en de voortgang effectief te kunnen controleren. Goede statistieken zijn tenslotte geen damned lies. ◼
Deel dit artikel