Juist de provincies hebben straks de taak te zorgen voor de realisatie van de landelijke opgaven in de omgeving waarin we leven. Daar zijn de windmolens en zonnevelden te vinden, moeten dijken worden verstevigd tegen de gevolgen van klimaatverandering en moeten mobiliteit en bereikbaarheid worden aangepakt. En dan is er niet te vergeten het stikstofdossier. ‘We weten dat onze biodiversiteit en onze gezonde leefomgeving niet goed is,’ zegt Pieter Hilhorst, sinds januari directeur bij het IPO. ‘Er zal echt iets met stikstof gebeuren, en dat zal een gigantische impact hebben op hoe onze wereld eruitziet, zeker voor het landelijk gebied in de provincies.’

Positie Om al deze transities te trekken, moeten de provincies een duidelijke positie hebben, stelt Hilhorst. ‘Daar moeten duidelijke afspraken voor komen met de andere overheden. Je moet het wel met elkaar willen en het elkaar gunnen. Vanuit het rijk betekent dat bijvoorbeeld dat je het anders moet gaan sturen.’ Het sluit helemaal aan bij het advies van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) om het midden­bestuur te versterken voor alle grote transitieopgaven waar Nederland voor staat. Er is een veel sterkere sturing nodig van provincies in het ruimtelijk domein, stelt de raad. Maar net als gemeenten kampen ook provincies met capaciteitsgebrek, kennistekort en ontoereikende budgetten. Het IPO vraagt het rijk dan ook om extra budget ter beschikking te stellen aan decentrale overheden voor de uitvoering van de nieuwe ruimtelijke opgaven. Hilhorst: ‘Dat is ook onze rol, om dat aan te kaarten bij het rijk. De financiële situatie van veel gemeenten is bijvoorbeeld hartstikke krap. Dat maakt het moeilijk om partner bij die transities te zijn. Als je ze nog verder uitknijpt, gaat het ze geen goed doen. Dan gaat de kwaliteit van openbaar bestuur alleen maar achteruit. En met alles wat we te doen hebben, is het zeer de vraag of dat verstandig is.’ Het IPO adviseert verder ook om rijksbudgetten voor de gebiedsaanpak te ontschotten, zodat deze per gebied als een budget beschikbaar komen. Kunnen provincies met een sterkere rol ook iets bijdragen aan een beter imago van de overheid in hun regio? ‘Wat wij doen, is complexe opgaven vanuit de grote transities bij elkaar brengen op gebiedsniveau,’ stelt Pieter Hilhorst. ‘Daarmee hebben we inderdaad impact op het vertrouwen van burgers en bedrijven in hoe we het als overheid doen. Natuurlijk zijn provincie­ambtenaren niet altijd even zichtbaar voor mensen. Dat hoeft ook niet, we zijn niet voor niets een middenbestuur. Toch zijn ruimtelijke zorgen in de provincie heel tastbaar. Kijk maar om je heen. Ik woon in Zutphen en als ik door de Achter­hoek rij, weet ik dat het gebied er over 15 tot 20 jaar anders uit gaat zien.'