De gangbare opmerking bij zo’n situatie is: het kabinet komt steeds verder in het nauw. Dat is natuurlijk onzin: het land komt steeds verder in het nauw doordat achtereenvolgende kabinetten jarenlang onvoldoende maatregelen hebben genomen. BBB-aanvoerder Van der Plas is van de methode “met grote stappen snel thuis” en kwam direct met een oplossing: de wet veranderen. Dat is nauwelijks intelligenter dan een klein kind dat z’n ogen dichtdoet en denkt dat niemand hem dan nog kan zien. Dergelijke fact free politics begint bijna een traditie te worden. Toen de Raad van State in 2019 het Programma Aanpak Stikstof (PAS) afkeurde wist toenmalig verkeersminister Van Nieuwenhuizen immers niets beters op te merken dan: ‘We moeten een list verzinnen.’ Lastig is alleen dat de stikstof niet verdwijnt en dat er ook nog internationale regels zijn waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd. Chris Backes, hoogleraar omgevingsrecht aan de Universiteit Utrecht, vatte dat keurig samen in NRC: ‘Je kunt de termijnen, percentages en waardes waarmee Nederland zichzelf nu heeft verplicht om stikstof te verminderen wel uit de wet halen, maar daarmee ontkom je niet aan de minimumeisen die Europa stelt.’

Inmiddels is er, na ruim zeven maanden broeden, voor het eerst enig zicht op wat het kabinet wil met het stikstofbeleid om hopelijk aan die minimumeisen te voldoen. Minister Wiersma van LVVN kwam half februari met een ‘contourenbrief bedrijfsspecifieke emissienormen stikstof en broeikasgassen’. Een ambitieuze brief met daarin, kort samengevat, een heel nieuw stikstofbeleid. De minister kondigt een ‘fundamentele systeemwijziging’ aan, er komen ‘bedrijfsgerichte emissienormen’ die de agrariër ‘de duidelijkheid [bieden] om zelf keuzes te maken over de toekomst van zijn of haar bedrijf’. Ze belooft de ondernemers dat ‘de normen waar bedrijven aan moeten voldoen daadwerkelijk realiseerbaar zijn binnen een duurzaam verdienmodel’. Bij de BBB ging meteen de vlag uit. Maar: hoe dat moet gaan gebeuren en wanneer dat allemaal gaat lukken is nog niet duidelijk. Er is veel onderzoek voor nodig om uit te vinden hoe eenheden en doelen voor klimaat en stikstof uitwerken op bedrijfsniveau en hoe emissies daadwerkelijk kunnen worden vastgesteld, op basis van metingen of – toch maar weer – forfaitaire berekeningen. Als zo’n nieuw systeem werkt, wat op basis van pilots moet worden vastgesteld, zijn vervolgens aanpassingen aan wet- en regelgeving nodig. Dit jaar gaat dat in ieder geval nog niet lukken, geeft de minister in haar brief toe. De klok tikt ondertussen door, 2030 nadert snel.

Minister Faber van Asiel en Migratie doet graag stevige uitspraken, maar dat is dan ook bijna het enige wat ze doet. Dat haar beoogde asielwetgeving volgens de Raad van State niet effectief en niet uitvoerbaar is, maakt geen indruk, net zomin als de kritiek vanuit de Kamer. ‘Ik laat me door niemand van de weg afrijden die ik ben ingeslagen,’ was haar reactie. Dat ze ondertussen keer op keer wel degelijk van de weg wordt afgereden is een detail (een zeer kritisch rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid over de situatie in Ter Apel, de rechter die bepaalt dat ze de subsidie aan Vluchtelingenwerk Nederland niet had mogen snoeien). En echt iets doen? Als de Kamer haar met klem vraagt om stevig op te treden tegen overlastgevende asielzoekers uit veilige landen, dan kan dat niet wegens ‘juridische bezwaren’. Het zal in haar optiek vast ook een detail zijn dat alom wordt voorspeld dat haar gekoesterde asielwetten het niet gaan redden in de Eerste Kamer. Het zo langzamerhand maandelijks terugkerende dreigement van ‘meneer Wilders’ dat hij het kabinet zal laten vallen verandert daar niets aan en verliest door de herhaling aan kracht. Nu vinyl bij muziekliefhebbers weer populair is, kunnen we de aloude beeldspraak ‘de naald blijft in de groef hangen’ daar weer voor gebruiken. Overigens mag Faber dan van zichzelf zeggen ‘ik ben beleid’, ze is duidelijk niet van de uitvoering. In de tweede helft van 2024 zijn bijna 20 procent minder vreemdelingen uitgezet naar hun land van herkomst. Het gaat sowieso om kleine aantallen: in het eerste halfjaar 440, in het tweede 360. Het aloude management by speech komt bij Faber vooral neer op alleen speech.