Het zijn gouden tijden voor de Eerste Kamer, als waren we weer in de dagen dat CDA-senator Ad Kaland zich verzette tegen Lubbers, begin jaren negentig (en die waren dan nog van dezelfde partij). Met slechts dertig coalitiezetels heeft de oppositie een bijkans ongekende machtspositie. Alleen al het dreigen met het wegstemmen van voornemens van het kabinet heeft ertoe geleid dat de btw-verhoging op sport en cultuur van de baan is. Waarschijnlijk dan, het kabinet heeft met de belofte naar alternatieven te zoeken een kiertje opengelaten; heel theoretisch zou die zoektocht nog kunnen mislukken. Het volgende schelmstuk komt eraan, al heeft het kabinet hier de hakken (nog) steviger in het zand gezet: de bezuinigingen van (in 2028) bijna twee miljard op onderwijs. Minister Bruins noemde de bezuinigingen zelf ‘lelijk’ en leek met zijn volharding op een muur af te rijden, totdat de coalitie toch maar ging praten met een ‘monsterverbond’ van D66, CDA, ChristenUnie, JA21 en SGP. Uitkomst op het moment van schrijven nog ongewis. Er lijkt een nieuwe traditie te ontstaan: over heikele onderwerpen beraadslagen de fractieleiders, met eventueel de premier erbij, maar zonder de direct betrokken bewindslieden. Faber stond buitenspel bij de gesprekken over wel of geen asielnoodwet, Bruins mocht afwachten wat er over zijn begroting werd bekokstoofd. Een interessante ontwikkeling: bewindslieden die mogen tekenen bij het kruisje.

Veel politici en beleidsmakers in Europa zullen het in het geheim (of zelfs openlijk) best leuk vinden: Nederland voldoet als enige lidstaat niet aan de striktere Europese begrotingsregels waar het zelf voor heeft gestreden. Niks beste jongetje van de klas! Het begrotingstekort en de staatsschuld lopen de komende jaren te veel op en dat levert een berisping op van de Europese Commissie. Consequenties heeft dat verder niet, alleen maakt zo’n koekje van eigen deeg het nogal gênant om andere landen de maat te nemen. Ook zal de toch al geringe souplesse om uitzonderingen op de Europese regels toe te staan – het wensenpakket: mest, stikstof, migratie, lagere EU-afdracht – hierdoor niet groter worden. Minister Heinen van Financiën reageert zoals een minister van Financiën hoort te doen: bij RTL Z zei hij de opmerkingen als een extra aansporing te zien om het huishoudboekje van de overheid ‘verder op orde te brengen’. Let op dat ‘verder’, want eigenlijk is het dankzij hem natuurlijk al op orde. Jammer alleen dat al ingeboekte bezuinigingen de een na de ander het raam uit dreigen te vliegen of hoogst onzeker zijn. En dan maakt de Raad van State ook nog op beschaafde wijze gehakt van het plan voor een andere heffing van de spaartaks in box 3. Ook dat slaat een gat in de geraamde inkomsten.

De langverwachte terugkeer van Pieter de Grote heeft niet tot meer politieke rust geleid – integendeel zelfs. Omtzigt slaagde er op zijn eerste dag in de Kamer al in om zijn coalitiegenoten in de gordijnen te krijgen door zich aan te sluiten bij de oppositie met de vraag om een concept­advies (in dit geval van de landsadvocaat) over het geplande asielnoodrecht openbaar te maken. Consequent was hij wel: Van Vroonhoven had dat bij de algemene politieke beschouwingen ook al gedaan. Nu lukte het opzetje alleen niet. SP-Kamerlid Van Nispen had in september ook al vragen hierover gesteld. Minister Faber reageerde toen dat er slechts gesprekken waren geweest die tot een ‘onvoltooid conceptstuk’ hadden geleid en zag geen aanleiding om dat met de Kamer te delen. Raar was natuurlijk wel dat er eerder volgens premier Schoof helemaal geen stuk was geweest. Er lijkt niet echt eenheid van regeringsbeleid te zijn. De vragenstellers hadden kunnen weten dat het antwoord nu niet anders zou uitvallen. Het is te verwachten dat de landsadvocaat kritisch was over de voor­nemens van minister Faber en dat ze dat niet naar buiten wilde brengen. Dat de vraag ernaar toch kwam kan Schoof zich aanrekenen door het bij de politieke beschouwingen naar buiten brengen van de ambtelijke conceptadviezen hierover. Waarom die wel en dit niet? En nu maar wachten op de volgende kleine of grote coalitieruzie met of rond NSC.