Niet eerder gezien: Kamerleden die met een beroep op art. 68 Grondwet inzage vragen en krijgen in ambtelijke documenten, uiteindelijk zelfs niet eens zwartgelakt, nog voordat er een ministerraadsbesluit is. Juist de voormalige topambtenaar Dick Schoof zal zich van de consequenties daarvan bewust zijn. Durven ambtenaren in interne overleggen en discussies nog wel vrijuit hun opvattingen te ventileren en met “loyale tegenspraak” te komen, als ze weten dat hun uitlatingen op straat kunnen komen te liggen? En ook al zegt Schoof dat het eens maar niet weer is, het precedent is geschapen, waarschijnlijk tot vreugde van de Kamer en in ieder geval tot openlijke ergernis van Justitieminister Van Weel. We weten nu dat de ter zake kundige ambtenaren geen mogelijkheid zagen voor een asielcrisis plus noodwet. Jammer voor de minister van Asiel dat de aanbevelingen van (onbekende) “topjuristen” dat het uitroepen van zo’n crisis ter rechtvaardiging van een noodwet wel mogelijk zou zijn niet in deze stukken staan. Ze hebben het haar dan ook alleen mondeling laten weten. Aldus Marjolein ‘mijn tweet klopt’ Faber, die eerder al heeft laten blijken dat haar waarheidsbeleving een zekere elasticiteit heeft.

Er is weer eens gedoe rond een lid van het Koninklijk Huis. Dit keer betreft het Laurentien (die als titre de courtoisie de aanduiding prinses mag gebruiken maar het niet is). Als voorzitter van de Stichting (Gelijk-)waardig Herstel voor slachtoffers van de toeslagenaffaire zou ze zich schuldig hebben gemaakt aan ‘grensoverschrijdend gedrag’ tegen ambtenaren van Financiën. Het Algemeen Dagblad had het zelfs over ‘een patroon van intimidatie’. De stichtingsbestuurders gingen hard in de tegenaanval (‘laster!’) en dreigden met de rechter, maar zagen daar toch maar vanaf. Je weet immers nooit wat er in zo’n procedure aan het licht komt. Laurentien deed na een poosje het enige wat mogelijk en verstandig was: opstappen. Hoe dan ook niet slim dat het vorige kabinet c.q. Rutte heeft toegestaan dat een lid van het Koninklijk Huis zich ging bemoeien met zo’n politiek brisante kwestie als de toeslagenaffaire. Schoof mag die uitglijer van zijn voorganger binnenkort zien recht te praten. Dan zal hij vast ook worden aangesproken op het ‘koopkrachtplaatje’ voor koning en koningin: tegenover een verbetering van 0,7 procent voor de gewone burger staat een inkomenstoename van 7 procent voor de royals. De kwestie rond Laurentien komt coalitiepartners Omtzigt en Wilders wel mooi uit, want wat hun betreft vervullen de Oranjes alleen nog ceremoniële taken. Linten knippen is immers de corebusiness van de monarchie. Prins Claus had – nadat ook hij in moeilijkheden was gekomen door zijn functie bij Ontwikkelingssamenwerking – voldoende zelfspot om het hardop te zeggen.

Sommige bezuinigingen gaan sluipenderwijs. Zo kwam het kabinet midden in de zomer met de mededeling dat de overheidsbijdrage voor de kinderopvang vanaf 2026 niet meer wordt geïndexeerd. Als gevolg daarvan gaat de ouderbijdrage langzaam maar zeker omhoog. Salarissen en andere kosten stijgen immers door. Het besluit staat haaks op een van de laatste voornemens van het vorige kabinet, op aandrang van de Tweede Kamer, om de kinderopvang uiterlijk in 2027 voor alle werkende ouders eenvoudiger – ter vermijding van een nieuwe toeslagenaffaire – en betaalbaarder te maken. De overheid zou maximaal 96 procent van de kosten voor haar rekening nemen. Het kabinet-Schoof brengt dat percentage naar beneden, met een geraamde opbrengst van 254 miljoen euro. Bovendien ligt de weg voor zwaardere bezuinigingen open, omdat de verplichte indexatie uit de Wet kinderopvang wordt gehaald. Beloftes van de overheid blijken dus weinig waard. En dat terwijl het huidige kabinet juist benadrukt hoe belangrijk een betrouwbare overheid is. In het Hoofdlijnenakkoord staat: ‘We zien een overheid die een baken van betrouwbaarheid is voor alle Nederlanders.’ Zien we dat?