Oprichter Fred Dukel, inmiddels directeur SZW gemeente Den Haag, blikt terug op de start van Schuldenlab070. ‘Welke partijen hebben er belang bij dat er op een andere manier naar schulden wordt gekeken en dat het probleem wordt opgelost? Dat was een nieuw uitgangspunt. Als gemeente waren we gewend om vanuit wet- en regelgeving ons eigen ding te organiseren. Ik wist: we moeten nu naar buiten.’ Voor de verbinding met de buitenwereld zorgt mede-­oprichter en ‘buitenboordmotor’ Sadik Harchaoui van Society Impact. ‘Er was een systeemdoorbraak nodig, dat konden we als gemeente niet alleen bereiken,’ bevestigt Frank Okhuijsen, domeinmanager financiële hulpverlening en – sinds 2019 – opdrachtgever van Schuldenlab070. ‘Er werden destijds veel tijd en geld in de schuldhulpverlening gestopt, maar het aantal mensen met schulden nam niet af.’ Dukel: ‘Als je blijft doen wat je altijd hebt gedaan, krijg je wat je altijd kreeg. Ik wist dat het anders moest en dat de koek groter moest worden. Met eigen budgetten zouden we maar tot een bepaald niveau kunnen komen.’ Niet lang daarna werden de eerste private partners benaderd.

Positieve verhalen Een van de eerste projecten van Schuldenlab070 is de oprichting van het Jongeren Perspectief Fonds (JPF). In samenwerking met ING en Aegon is dat opgericht om de schulden van jongeren af te kopen. Okhuijsen: ‘Maar het afkopen van schulden is slechts de eerste stap. Om jongeren duurzaam te helpen en perspectief te bieden gaan we met ze aan de slag op alle leefgebieden: wonen, geld, opleiding, werk...’ Via het JPF worden per jaar 150 Haagse jongvolwassenen begeleid. Een extern onderzoeksbureau bevestigt de effectiviteit van het programma. ‘De resultaten zijn spectaculair,’ zegt Dukel. Jonge mensen ontwikkelen nieuw zelfvertrouwen en worden weer actief onderdeel van de maatschappij. Dit gaat hand in hand met maatschappelijke baten op de lange termijn: de kans van terugval op overheidsvoorzieningen is veel kleiner. Dukel: ‘Ik heb de deprimerende effecten van schulden op mensen gezien, om dan de positieve verhalen vanuit dit fonds te horen blijft bijzonder.’

Perspectief centraal Het project belichaamt een nieuwe benadering, waarin perspectief het sleutelwoord is. Dukel: ‘Is schuldhulpverlening gericht op het oplossen van de schuld of op het bieden van nieuw perspectief? De dienstverlening zou moeten gaan over de nieuwe kans die iemand krijgt in plaats van over terugbetalen en op een houtje bijten. Als dat perspectief het vertrekpunt is, welke stappen moeten we dan zetten?’ Volgens Okhuijsen is dit een van de grote verdiensten van Schuldenlab070: ‘Misschien zit de allergrootste winst wel in het anders kijken naar en denken over mensen met schulden. Dat het iedereen kan overkomen en dat je niet alles zelf in de hand hebt. Het publieke debat over schulden is veranderd. Vroeger was het credo: wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten. Mensen helpen en aan perspectief laten werken is in alle opzichten veel heilzamer. Realiseer je dat iemand in schulden de gemeenschap ook ongeveer 100.000 euro per jaar kost.’ Dukel: ‘De laatste jaren is dat steeds meer omarmd: dat het een probleem is van de samenleving. Dat doet me goed. We hebben het nu over een miljoen mensen die mogelijk in de problemen raken door de stijgende energierekening, daar kun je toch moeilijk van volhouden dat het hun eigen schuld is. Aan de onderkant van het loongebouw in Nederland hebben we het zo georganiseerd dat financiële tegenvallers niet gemakkelijk op te lossen zijn.’

Tijdsbesparing Een ander initiatief uit de koker van Schuldenlab070 is Collectief Schuldregelen, inmiddels landelijk uitgerold. Okhuijsen: ‘Dat heeft onze uitvoering enorm geholpen. Vroeger moesten wij elke schuldeiser apart bellen om een regeling te treffen. Nu zeggen de dertig grootste schuldeisers in Nederland: als iemand zich bij jullie meldt, gaan we altijd akkoord met het voorstel. De burger met schulden heeft sneller duidelijkheid en daardoor minder stress, de schuld kan sneller worden gesaneerd en voor een bank of energieleverancier is het ook prettig om niet door 300 gemeenten apart te worden gebeld om een regeling te treffen. Voor alle partijen betekent dit een gigantische tijdsbesparing.’ Dukel: ‘Door zoiets als Collectief Schuldregelen kun je je tijd beter inzetten en blijft je menskracht beschikbaar om burgers te begeleiden. Die beschikbaarheid is cruciaal. Uiteindelijk gaat het om de consulent die tijd heeft, naast iemand gaat staan en een vertrouwensrelatie opbouwt. Die verbinding is nodig om iemand zelf stappen te laten zetten.’