OV-vrijheid smaakt naar meer
Ambtenaren die OV-Privé mochten gebruiken zijn razend enthousiast
Tekst Dave Schut Beeld Hilbert Krane
De Rijksoverheid experimenteert op twee manieren om reizen voor medewerkers te verbeteren en te verduurzamen: ten eerste door de mobiliteitskaart vanuit de werkgever ook privé beschikbaar te stellen, en ten tweede door deelvervoer zoals een deelscooter mogelijk te maken voor zakelijke reizen. Dit is niet alleen beter voor het klimaat, maar ook voor de portemonnee en het gemak.
‘De tevredenheid was groot, met een 8,8 als gemiddeld cijfer’
‘We hebben al veel positieve reacties gekregen van medewerkers die meededen aan de pilot OV-Privé,’ vertelt Franka van Santen, projectleider mobiliteit bij de pilot duurzame CAO Rijk. ‘Zo was er een medewerker die eindelijk weer familie had bezocht. Een ander was lekker een dagje weggeweest met haar dochter.’
Laagdrempelig De reden: de pilot OV-Privé waarbij de mobiliteitskaart ook in privétijd gebruikt mocht worden, onderdeel van een groter initiatief om reizen zowel duurzaam als aantrekkelijk te maken. ‘We willen kijken hoe we op een positieve manier gedragsverandering teweeg kunnen brengen: hoe krijg je ambtenaren uit de auto en meer in het ov,’ aldus Franka, ‘en welke impact heeft dit op de CO2-uitstoot?’ Privéreizen is met de pilot OV-Privé heel simpel. Er is geen gedoe met zelf voorschieten en later declareren. ‘Medewerkers hoeven alleen in een app aan te geven dat het een privéreis betreft. Ze hebben dus helemaal geen administratieve rompslomp. Dat is belangrijk, want als je bijvoorbeeld achteraf treinkaartjes moet declareren, wordt het al snel ingewikkeld. Dit voelt anders, voor de medewerkers. Er staat gewoon altijd geld op je mobiliteitskaart, dus je kan inchecken waar en wanneer je maar wil. We willen het reizen met het ov zo laagdrempelig mogelijk houden.’
Eerste pilot De eerste pilot is net afgerond. Er deden 1.800 medewerkers van twee verschillende Rijksonderdelen aan mee. Bijna 40 procent reageerde vervolgens op de enquête na afloop van de proef, wat volgens Franka een opvallend grote groep is. ‘De tevredenheid erg groot,’ vertelt ze. ‘Daarnaast vonden ook mensen die uiteindelijk geen gebruik maakten van de gratis privéreizen het een topinitiatief. Er was dus waardering voor het idee.’ Vanzelfsprekend zijn veel medewerkers blij met het duurzame aspect. Maar dat is lang niet het enige, zegt Franka. ‘Het idee wordt tegelijkertijd beschouwd als een heel fijne financiële besparing voor de medewerker. Daardoor zou een baan bij de Rijksoverheid ook aantrekkelijker worden. Als OV-Privé daadwerkelijk wordt ingevoerd kan het voor de Rijksoverheid mogelijk makkelijker worden om jong talent aan te trekken. Als je net uit de schoolbanken komt en nog geen auto hebt, zou zo’n mobiliteitskaart in privétijd natuurlijk een mooie secundaire arbeidsvoorwaarde zijn.’ Al geldt dat net zo goed voor oudere collega’s met hoge vaste lasten, voegt ze daaraan toe. ‘Misschien heb je een groot gezin te onderhouden, of heb je moeite om je maandelijkse lasten te betalen. Als je aan het eind van de maand moet kiezen tussen de auto voltanken of toch nog een keer boodschappen doen, dan is dit een enorme uitkomst. Je krijgt er eigenlijk extra vrijheid door.’ Uit de pilot bleek dat het gebruik zich vooral concentreert buiten de spitsmomenten. ‘Dat is dan weer gunstig voor de ov-aanbieders, die deze stroom extra reizigers makkelijker aankunnen.’
Tweede pilot Ondertussen is Franka ook al druk bezig met de voorbereiding voor de tweede pilot, rondom deelmobiliteit. ‘Wij willen dat medewerkers met hun mobiliteitskaart van deelvervoer gebruik kunnen maken voor zakelijke reizen. Als je voor je werk ergens naar toe moet reizen waar je niet makkelijk met het ov kan komen, pak je al snel de auto. Maar als je de trein neemt en daarna bijvoorbeeld een deelfiets of -scooter is dat een stuk duurzamer. Denk dan niet alleen aan ov-fietsen, maar bijvoorbeeld ook aan fietsen van Donkey Republic, scooters van Check en auto’s van Greenwheels of MyWheels. Ook dit is weer een manier om ov-gebruik te stimuleren. Locaties die in principe minder goed bereikbaar zijn met het ov, worden zo toch weer een optie.’ Ze geeft een voorbeeld. ‘Stel dat je een afspraak hebt buiten de Randstad. Het is een plek waar je niet zomaar met het ov komt. Nou, hoe handig zou het dan zijn als je vanaf huis de trein pakt naar het station, om vanaf daar een Greenwheels-auto te nemen? Dan gebruik je alleen voor die laatste kilometers een auto, en ook nog een elektrische. Zo voorkomen we dat die hele treinreis wordt geschrapt omdat alleen dat laatste stukje niet met het ov kan.’ Ook dit vergroot weer het gemak voor medewerkers, zegt Franka. ‘Als je wil dat mensen hun gedrag veranderen en minder de auto pakken, dan moet je het zo aantrekkelijk mogelijk maken. Uiteindelijk voelen mensen dan zelf de behoefte om met het ov te gaan, zonder dat daar enige druk voor nodig is. Dan is de duurzame impact pas echt groot.’
Franka: 'De impact is gewoon heel groot'
Cijfers in kaart In grote lijnen kan die impact voor beide pilots in kaart worden gebracht. ‘We kunnen namelijk zien welke reizen de medewerkers hebben gemaakt, hoeveel kilometers dat zijn en welke vervoerders ze hebben gekozen. Dat leggen we vervolgens naast de enquête, waarin we medewerkers vragen in hoeverre ze anders zijn gaan reizen. Of ze de auto vaker laten staan, bijvoorbeeld.’ Franka: ‘De impact is gewoon heel groot.’ En daar komen die tevreden medewerkers dus nog bij. We zien een gemiddelde tevredenheid over de pilot van een 8,8. Dat is al een hele hoge waardering, maar we zien een nog hogere tevredenheid bij jongere collega's. Zij geven de pilot een 9,7. Bovendien geeft 72 procent van de respondenten van de enquête aan meer met het ov te hebben gereisd tijdens de proef. En ruim 75 procent van de respondenten geeft aan vaker met het ov te gaan reizen wanneer OV-Privé een arbeidsvoorwaarde zou zijn.’ ‘Die mobiliteitsvrijheid draagt bij aan het welzijn van de medewerker, terwijl je ook nog eens weet dat je een persoonlijke bijdrage levert aan de verduurzaming.’ Er is uiteraard nog een lange weg te gaan. ‘Voor deelmobiliteit zijn we nu op zoek naar Rijksonderdelen die de pilot rond deelmobiliteit met ons willen gaan doen. De feedback die we in deze fase krijgen, is heel waardevol om straks een plan te maken dat ook echt uitvoerbaar is, zodat we reizen voor alle medewerkers aantrekkelijk en duurzaam kunnen maken. Het is nu aan cao-partijen om te bepalen wat ze met de uitkomsten van de pilot OV-Privé in de cao-onderhandelingen willen. Hoe het dan verder gaat, horen we als de onderhandelingen zijn afgerond.’ ◼
Deel dit artikel