Roelant van Zevenbergen over het impactproject Bespreek Het!

Creëer beweging en begin gewoon het gesprek

Tekst Ellen Röling/Asha Narain Beeld Hilbert Krane

Duurzaamheid is voor de een iets vanzelfsprekends, voor de ander een vaag of zelfs irritant onderwerp. Binnen de Rijks­overheid zijn er ruim 165.000 collega’s die er allemaal anders naar kijken. Hoe zorg je dan toch dat er beweging ontstaat? Bespreek Het! laat zien dat het kan. ‘Het gaat er niet om dat je de ander probeert te overtuigen. Het is belangrijker om te kijken naar wat je gemeen hebt, zodat je samen verder komt.’

Roelant (helemaal rechts): 'Als je verduurzaming laagdrempelig en concreet maakt, doet iedereen mee'

‘Niet iedereen die iets met duurzaamheid heeft, gebruikt altijd dat woord’

Impactprojectleider Roelant van Zevenbergen weet dat een gesprek over duurzaamheid op het werk soms lastig is. ‘Zelf dacht ik: dat valt vast wel mee met die weerstand. Maar dat bleek toch anders. Zeker jonge collega’s, die vaak net wat bevlogener zijn, krijgen regelmatig te horen dat ze te “activistisch” zijn. Ze mogen niet aanhaken bij een project, krijgen geen ruimte van hun leidinggevende of worden niet serieus genomen. Ik heb echt meerdere mensen gesproken die daardoor zijn gewisseld van werkplek of zelfs zijn weggegaan bij het Rijk. Dat raakt me.’

Ruimte maken voor het gesprek Roelant kreeg bij het vervolg van de pilot duurzame CAO Rijk een duidelijke opdracht mee: zorg dat duurzaamheid op de werkvloer minder gepolariseerd wordt. ‘Dat betekent: zorgen dat mensen kennis hebben, snappen waarom verduurzaming belangrijk is en handvatten krijgen om erover te praten. Want uiteindelijk begint alles bij dat eerste gesprek.’ Samen met Eddy Cloosterman, projectleider van het A+O fonds Rijk namens FNV Overheid, en de samengebalde groene deskundigheid van het Klimaat Interventie Team (KIT) bouwde hij in rap tempo aan een breed ontwikkelaanbod met trainingen, workshops en challenges. ‘Met deze combinatie van bestaande en bewezen leerinterventies aangevuld met specifieke op de Rijksoverheid toegesneden inhoud, vergroten we niet alleen bewustzijn en kennis, maar helpen we collega’s ook om zélf iets te doen. Of je nu aan het begin van jouw duurzame reis staat of al een tijdje onderweg bent. Of je nou leidinggevende bent, beleid maakt, of in de gevangenis werkt: iedereen kan z’n voetafdruk verkleinen en z’n handafdruk vergroten.’

Geen opleg, wel opties Vanuit het gratis Bespreek Het!-aanbod kiezen collega’s zelf wat bij hen past, of dat nou een laagdrempelige workshop is of een verdiepend traject met veel kennisoverdracht en oefenen met verbindende gesprekken. ‘We hebben modules die variëren van een uur tot meerdere weken,’ zegt Roelant. ‘En alles draait om bewustwording, het positieve gesprek op gang brengen en actie in de praktijk.’ Het populairst tot nu toe: de 40-daagse Rijk Footprint Challenge, de interactieve Climate Fresk en het ontwikkeltraject tot duurzaamheidsambassadeur. ‘Dat laatste is echt een serieuze inspanning,’ benadrukt Roelant. ‘Daar leren de collega’s niet alleen meer over het waarom en hoe van verduurzaming op het gebied van Energie/Gebouwen/Groen, Consumeren/Circulair/Inkopen, Voeding en Mobiliteit, maar oefenen ze ook voortdurend hoe ze het verbindende gesprek aangaan met collega’s. Wat zeg je als iemand je wegzet als “klimaatgekkie”? Hoe reageer je als je leidinggevende zegt dat je niet betaald wordt voor het hebben van duurzame ambities op het werk?’

Iedereen doet mee Dat duurzaamheid alleen iets zou zijn voor hoogopgeleide beleidsmensen is volgens Roelant een misvatting die hardnekkig blijft rondzingen. ‘Terwijl juist op de werkvloer, in al die uitvoerende collega’s die het Rijk telt, enorm veel motivatie en denkkracht zit. Een van de meest inspirerende ervaringen had ik bij Binnenwerk, waar collega’s met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Zij deden mee aan de Footprint Challenge en eindigden als tweede van tachtig teams. Daarna deden ze ook nog de Climate Fresk.’ Het enthousiasme was groot, en de uitkomsten verrassend concreet. Ze maakten samen een plan met realistische stappen: minder verspillen, slimmer inkopen, anders reizen, vertelt Roelant. ‘Wat me raakte was hoe doordacht en praktisch ze het aanpakten. Niet vanuit beleidstaal, maar gewoon: wat kunnen wij als team morgen anders doen?’ Ook teamleider Jaco Groen van Binnen­werk was enthousiast: ‘Het was een inspirerende en positieve ervaring. We hebben een mooi plan gemaakt om met het hele team meer impact te maken voor een duurzame toekomst.’ Voor Roelant benadrukt het wat hij al lang vermoedde: als je verduurzaming laagdrempelig en concreet maakt, en mensen serieus neemt in hun rol, dan doet iedereen mee. ‘Inclusiviteit en duurzaamheid horen bij elkaar. Daar gaat Bespreek Het! over.’

Wat biedt Bespreek Het!?

De gratis activiteiten van Bespreek Het! zijn bedoeld voor alle Rijksmedewerkers: van beleidsmaker tot bode, van ICT’er tot teamleider. Je kiest zelf wat bij je past — van een snelle proeverij tot een verdiepend traject. Alles draait om bewustwording, handelingsperspectief en het voeren van het verbindende gesprek.

Een greep uit het aanbod:

  • Rijk Footprint Challenge 40 dagen lang kleine opdrachten die je helpen je werk en leven duurzamer in te richten. Van wat je eet tot hoe je reist of data opslaat.
  • Climate Fresk Een interactieve workshop waarin je met collega’s op speelse wijze door 7.000 pagina’s aan klimaatwetenschap gaat — en ontdekt wat jij ermee kunt.
  • Proeverij (op locatie) Een laagdrempelige sessie van maximaal 1 uur, op je eigen werkplek. Ideaal voor teams die weinig tijd hebben, maar wel willen beginnen.
  • Masterclass Duurzaam werken bij het Rijk De basis: waarom verduurzamen we, wat gebeurt er al, en hoe kun jij aanhaken?
  • Ontwikkeltraject tot Duurzaamheidsambassadeur Voor collega’s die verdieping zoeken. Je leert hoe je anderen meeneemt, weerstand herkent én hoe je duurzame thema’s agendeert in je team of organisatie.
  • LinkedIn-netwerk Bespreek Het! Sluit je aan bij de community en blijf op de hoogte van nieuw aanbod, events en inspirerende voorbeelden van andere Rijkscollega’s.
  • Academy Dé centrale plek voor Rijksmedewerkers om per thema achtergrondinformatie te vinden, praktische tips en tools voor actie en inzicht te krijgen in wat het Rijk voor doelen heeft en al doet op het gebied van verduurzaming
‘Ik wil dat duurzame veran- dering binnen het Rijk niet meer te stoppen is’

Leiding geven = ruimte geven De meeste leidinggevenden vinden duurzaamheid best belangrijk, weet Roelant. ‘Maar het verdwijnt vaak in de waan van de dag. En er is onzekerheid: mag ik dit wel stimuleren? Heb ik het mandaat? Wat als mijn team iets wil wat buiten mijn eigen kennis ligt?’ Daarom ontwikkelt Bespreek Het! op dit moment een aparte leergang voor leidinggevenden: Vertrouwen als dé basis. ‘We willen laten zien dat je geen expert hoeft te zijn om duurzaam gedrag te stimuleren. Vertrouw elkaar. Geef ruimte, moedig aan, en wees nieuwsgierig. Voer een betekenisvol gesprek. En misschien moet duurzaamheid gewoon een vast onderwerp worden in de persoonlijke ontwikkelingsgesprekken.’

De beweging vergroten In het afgelopen half jaar zijn er ruim 700 rijksmedewerkers betrokken geweest bij een van de activiteiten van Bespreek Het! ‘Dat is nog maar het begin. We willen minstens 3.000 mensen bereiken. Als zij allemaal hun ervaring delen met tien collega’s, dan zit je al op 30.000 mensen.’ Dat is volgens Roelant nodig om het sociale kantelpunt te bereiken. ‘De wetenschap zegt: als 25 tot 30 procent van een groep meedoet, kantelt de norm. Dan is duurzaamheid geen uitzondering meer, maar gewoon. Daar werken we met alle projecten van de pilot duurzame CAO Rijk samen naartoe.’

Bespreek Het! Roelant is hoopvol, maar realistisch. ‘We weten dat het schuurt. Dat is niet erg. Mensen hebben vaak het gevoel dat ze iets moeten inleveren als het om duurzaamheid gaat. Alleen als je dan het gesprek aangaat, kun je iets veranderen, kun je beweging creëren. Dat geldt voor beleid, maar ook voor gedrag, cultuur en vertrouwen. Als we straks bij de cao-tafel zitten en we hebben het níet over duurzaamheid, dan is dat pas gek.’ Hij lacht. ‘En tot die tijd? Als het lastig gaat? Bespreek Het!’ ◼

Deel dit artikel