Van kiem naar KAN
Kansrijke transitiethema’s vinden en energie geven
Tekst Ellen Röling Beeld Hilbert Krane
Zo’n 7 jaar geleden ontstond de kiem voor een Participatietafel Biodiversiteit. Anno 2024 staat er een praktijkgericht kennisprogramma met netwerk dat zich inzet voor klimaatadaptief bouwen met natuur: het KAN Bouwen Platform. Hoe vind je een kansrijk transitiethema en breng je dat tot ontwikkeling? Voormalig secretaris van de Participatietafel Natuurinclusief Bouwen Tarsy Lössbroek en zijn opvolger Eric Gerritsen van RVO vertellen over hun aanpak.
Tarsy (l.) en Eric hebben het KAN Bouwen Platform tot ontwikkeling gebracht
‘Doel van de Participatietafel was bijdragen aan een systeem- verandering’
Het begint natuurlijk bij de ruimte krijgen om te pionieren, te verkennen en op zoek te gaan naar transitiethema’s die leven, vertelt Eric. ‘Het mooie van DuurzaamDoor is dat onze opdrachtgever, het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), ons die ruimte heeft gegeven zonder dat op voorhand helder moest zijn wat de resultaten zouden worden. Tijdens de eerste programmaperiode van DuurzaamDoor (2012-2016) was de afnemende biodiversiteit al een paar keer naar voren gekomen. Daar wilden we iets mee.’ Tarsy stond in 2016 aan de wieg van de Participatietafel. Zijn eerste stap was verkennen. Wat leefde er in Nederland aan perspectieven voor biodiversiteitsherstel die nog niet of nauwelijks waren opgepakt? Daarvoor sprak hij onder meer met het ministerie van LVVN (toen nog LNV), Lodewijk Hoekstra van NL Greenlabel en Egbert Roozen, de toenmalige directeur van de Koninklijke Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG). De laatste wees Tarsy op een notitie van de gemeente Den Haag over natuurinclusief bouwen, wat weer leidde tot gesprekken met Haagse beleidsambtenaren. Natuurinclusiviteit kwam in al die gesprekken vaak ter sprake.
Uitvraag in de markt Een bevlogen en bekwame tafelvoorzitter is essentieel om een Participatietafel succesvol te maken. Tarsy had daarvoor inmiddels de juiste persoon gevonden: de toenmalig directeur Jelle de Jong van IVN Natuureducatie. ‘Hij is gepassioneerd, heeft veel energie en heel goede procesvaardigheden en natuurinclusiviteit sloot goed aan bij zijn eigen ambities.’ Om de focus van de tafel nog scherper te zetten, deden beiden met hulp van LVVN en de provincie Noord-Holland een uitvraag naar projecten in Nederland die te maken hadden met natuurinclusiviteit en die aansloten bij de werkwijze van DuurzaamDoor: leerprocessen, netwerken verbinden, kennis delen. Tarsy: ‘De meeste en beste projecten gingen over natuurinclusief bouwen, daar zat dus energie in en daar kozen we voor.’
Coalition of the willing Doel van de participatietafel was bijdragen aan een systeemverandering, waarbij natuurinclusiviteit vanzelfsprekend onderdeel zou worden van nieuwbouwprojecten. Om die beweging tot stand te brengen, had DuurzaamDoor houvast aan beproefde transitiemodellen. ‘En ook intuïtie,’ stelt Tarsy. De eerste stap was de formatie van een Coalition of the willing. ‘Daarvoor benaderden we grote partijen die zich al bezighielden met natuurinclusief bouwen. Bouwbedrijven als Heijmans en Ballast Nedam waren direct geïnteresseerd en sloten zich aan. Waardoor ook andere grote organisaties zich aansloten, waaronder TU Delft, Vogelbescherming, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de gemeente Den Haag. Aan de Participatietafel verbonden we partijen die elkaar normaal niet snel vinden: bouwers, gemeenten, architecten en ecologen.’ Een kernteam met ook Wageningen University & Research en de provincie Noord-Holland bepaalde de koers.
Veel energie DuurzaamDoor zorgde voor funding, faciliteerde de onderlinge verbinding en creëerde de nodige reuring rond het thema, met netwerkbijeenkomsten, talloze publicaties en events. Tarsy: ‘We maakten een rondje door het land langs goede voorbeelden, organiseerden een prijsvraag van succesvolle projecten en we trokken een grote broek aan door het Nationaal Debat Biodiversiteit en Bouwen te organiseren tijdens Building Holland in de RAI. Zo kwamen we in de versnelling terecht: het thema was nieuw en leuk en iedereen wilde erbij zijn.’ Eric: ‘Een stevige basis was gelegd. Maar met alleen leuke dingen organiseren breng je de transitie niet verder in versnelling. Bouwers, gemeenten en ecologen moeten samen kennis opbouwen, in de praktijk leren hoe je wijken natuurinclusief bouwt. Zij moeten het uiteindelijk doen. Tijd voor een programma-aanpak.’ In die periode had DuurzaamDoor net een lijntje gelegd met NEPROM, een branchevereniging voor maatschappelijk betrokken project- en gebiedsontwikkelaars. Directeur Jan Fokkema was namelijk jurylid van de prijsvraag Bouwen + Natuurinclusiviteit. NEPROM wilde het platform graag hosten. Zo ontstond KAN Bouwen.
‘Het programma loopt en is organi- satorisch goed verankerd bij NEPROM’
Lerende tussenevaluatie Toen Eric het stokje van Tarsy overnam, bestond KAN Bouwen 2,5 jaar. Inmiddels stonden klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen veel hoger op de politieke agenda en hadden zich al drie ministeries aangesloten wat ook zorgde voor extra funding voor KAN-activiteiten. Eric: ‘Het was een goed moment voor een lerende tussenevaluatie: even stilstaan bij hoe het gaat en of bakens verzet moeten worden. Naar aanleiding daarvan is besloten meer partijen te betrekken bij KAN-activiteiten en is gewerkt aan exposure en groei van het netwerk rond KAN Bouwen. De KAN-nieuwsbrief heeft inmiddels meer dan 2.000 abonnees.’
Nieuw kiempje En nu? Eric: ‘Onze rol zit erop. We hebben altijd een zelfstandig lerend netwerk voor ogen gehad, dat op eigen benen kan staan. En dat doel is bereikt: het programma loopt en is organisatorisch goed verankerd bij NEPROM. De financiering wordt door ministeries, brancheorganisaties, NEPROM, Bouwend Nederland en WoningBouwersNL en voor een klein deel door de deelnemers zelf opgebracht; DuurzaamDoor levert sinds vorig jaar al geen financiële bijdrage meer. Zo is er weer ruimte voor een nieuwe kiem die we kunnen laten groeien.’ ◼
Hoe ga je van idee naar netwerk?
- Sluit aan bij waar al energie is en geef daar ruimte aan.
- Geloof in je doel, volg je intuïtie, heb lef en doe het gewoon.
- Breng netwerkpartners bij elkaar die toegevoegde waarde hebben voor elkaar.
- Kies een voorzitter met energie, procesvaardigheden en ook een eigen krachtig netwerk.
- Focus op het versterken van de onderlinge band: geef elkaar podium en credits.
- Houd focus op je doel en zoek houvast in de wetenschap: wat is de juiste stap in de transitie en besteed daar je middelen aan.
Deel dit artikel