Coöperatie Zo ontstond 8 jaar geleden het idee voor de Coöperatie Leren voor Morgen, die ook gelijk zou functioneren als de Participatietafel Onderwijs van DuurzaamDoor. Giuseppe werd aangetrokken om de coöperatie organisatorisch van de grond te tillen en te leiden. ‘Ik was net afgezwaaid als directeur van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling, met leden uit heel verschillende stakeholdergroepen. Dus ik had de tijd en de ervaring.’ De coöperatievorm was heel bewust gekozen. ‘Samenwerking is de kern, iedereen is mede-eigenaar. Door samen te werken in een coöperatie werd duurzaamheid in het onderwijs steeds meer een zaak van, voor en door het onderwijs zelf. En samen heb je één krachtige stem die zich inzet voor meer duurzaamheid in het onderwijs in Nederland. Door kennis en ervaring te delen, kunnen de leden bovendien van elkaar leren en samen projecten verder brengen in plaats dat iedereen het kunstje zelf uitvindt. Iedereen kon ook naar elkaars initiatieven verwijzen of ervan gebruikmaken, waardoor deze meer impact hadden.’

Whole School Approach Om te zorgen voor samenhang binnen het aanbod van de coöperatie naar de scholen, werd gekozen voor het concept Whole School Approach (WSA). Ellen: ‘De Whole School Approach biedt kaders om duurzaamheid op een natuurlijke en geïntegreerde manier aan te vliegen op scholen, zoals in het beleid, de bedrijfsvoering, in schoolgebouwen en groene schoolpleinen, in het curriculum, didactiek en pedagogiek, in docentencompetenties en in de verbinding van de school met z’n directe omgeving. Binnen de Whole School Approach is er altijd wel een onderdeel dat aansluit bij de wensen van een school.’ Inhoudelijk bieden de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) van de VN een raamwerk. Binnen duurzaam onderwijs wordt naast klimaat- en milieuaspecten bijvoorbeeld ook gekeken naar de sociale kant van duurzaamheid (gelijkheid en inclusiviteit). Giuseppe vult aan dat duurzaamheid daarbij niet zozeer een thema is, maar gaat over volhoudbaarheid. ‘Dus over het voorbereiden van leerlingen op de toekomst: de kerntaak van elke onderwijsinstelling.’

Kwetsbare netwerken steunen Achter de schermen waren de eerste jaren van de coöperatie niet altijd makkelijk, vertelt Giuseppe. ‘We stapten op een rijdende trein. Tot dan toe hadden de afzonderlijke netwerken rechtstreeks subsidies ontvangen voor hun projecten, nu verdeelde de coöperatie die. Ook moest de coöperatie er zelf van betaald worden en dat ging ten koste van de bijdragen van de deelnemende partijen.’ Om meerwaarde voor de leden te creëren, moest de organisatie bovendien groeien. ‘We startten met een team van twee betaalde medewerkers voor twee dagen in de week. Maar willen we van betekenis zijn voor het netwerk, dan moeten er genoeg mensen zijn om informatie te delen, nieuwe netwerken te vormen of nieuwe initiatieven op te pakken.’ Ook noemt Giuseppe het belang om kwetsbare netwerken te steunen. ‘Bij sommige netwerken is er te weinig capaciteit om projecten op te pakken of is er een te grote afhankelijkheid van de inzet van één persoon. Als coöperatie zien we ook een rol om te zorgen dat we middelen vinden om deze netwerken te ondersteunen.’ Inmiddels zijn de financiering en de organisatie goed ingeregeld. De coöperatie werkt als een magneet. Spraakmakende projecten als de SustainaBul, de jaarlijkse coöperatieve benchmark en ranglijst van duurzaamheid van het onderwijs (ooit ontworpen door wo-studenten), zorgde voor veel publiciteit en bekendheid. Veel onderwijsinstellingen wilden weten hoe ze zelf scoorden en sloten zich aan. Leren voor Morgen is een volwassen organisatie met 150 leden, zowel uit het onderwijs als onderwijsaanbieders en -ondersteuners en andere partijen.

Binnen en buiten het onderwijs De coöperatie zet zich in voor leren voor duurzame ontwikkeling: binnen en buiten het onderwijs en van peuter tot professional. Giuseppe: ‘We werken bottom-up om projecten van docenten te versterken, zoals de Verkiezing van de Duurzame Docent en de Duurzame Schoolleider van het Jaar. Ook denken we mee met besturen en schoolleiders die duurzaamheid in het onderwijs willen faciliteren. En daaromheen hebben we contacten met beleidsmakers en de Tweede Kamer. Wij zitten momenteel in verschillende adviesgroepen die adviseren over de nieuwe kerndoelen voor het primair onderwijs en voortgezet onderwijs. Deze worden volgend jaar aan de Tweede Kamer voorgelegd. Via de coöperatie organiseren we daarvoor feedback vanuit de leden.’