Samenwerken, leren en innoveren
Bouwen aan veranderkracht
Tekst Ellen Röling Beeld Hilbert Krane
Mensen maken het verschil in transities. Zonder hun passie en energie komt er niets in beweging. DuurzaamDoor zag een nieuw vak ontstaan en besloot daarmee aan de slag te gaan door de afgelopen jaren te onderzoeken wat er nodig is om deze mensen – de transitiewerkers – te bekrachtigen en hun impact te vergroten. Dat resulteerde in artikelen, tools en whitepapers waar transitiewerkers hun voordeel mee kunnen doen.
Aalke en Serena zijn zich door de set Dialoogkaarten opnieuw bewust geworden van de waarde van hun dagelijks werk
‘In gesprek met DuurzaamDoor zag ik mijn drijfveer’
Wat maakt een transitiewerker succesvol? In het traject Ambtenaren met LEF (www.duurzaamdoor.nl/transitie) onderzocht DuurzaamDoor wat ambtenaren die transitieopgaven met succes oppakken met elkaar gemeen hebben. Daaruit kwamen concrete aanbevelingen – de 3 V’s van visie, versnellen en volhouden – die samen met een groep ambtenaren in de praktijk werden getoetst en verder gebracht. Hoe werk je bijvoorbeeld aan een voorstelbare visie, een verhaal waarin alle partijen zich kunnen vinden en waarmee je iedereen meekrijgt? Mayke Derksen is programmamanager en adviseur leren: ‘Wat door het project duidelijk werd, is dat een ambtenaar met visie en veranderkracht veel beweging kan maken.’ De afgelopen jaren zochten mensen nieuwe namen voor wat ze binnen de transitie doen, zoals wever, grenswerker, procesmanagers en plekmaker. Wat zeggen die namen eigenlijk en wat doen die mensen dan als het spannend wordt? In de Community of Practice Regionale Transities koos DuurzaamDoor ervoor om aan de hand van de theorie van systems convening te onderzoeken wat je kunt doen om je omgeving mee te nemen in de veranderopgave. En hoe vul je de rol van systems convener goed in? Daarnaast werkte DuurzaamDoor mee aan de verdieping van het vak van de “webbers” die zelfs al hun eigen webber-netwerk hebben. Webbers zijn professionals die de energietransitie op een nieuwe manier organiseren, waarbij samenwerken, samen leren en innoveren het uitgangspunt is. Mayke: ‘We hebben met ze samengewerkt en zijn met hen een onderzoekende dialoog gestart over wat zij doen om te kunnen “webberen”, een verdiepingsslag dus, zodat ze zelf verder kunnen gaan werken aan hun professionalisering.’
Omgaan met kritische situaties Tegelijkertijd werkte DuurzaamDoor aan praktische wijsheid. Er wordt al veel ervaring opgedaan in transities en hoe je die wijsheid beschikbaar kunt maken voor anderen? Daarbij ging het om praktijkverhalen over hoe iemand werkt en niet wat het resultaat was. Hoe kun je bijvoorbeeld ruimte scheppen voor alle belangen? Hieruit ontstond het werkschrift Beelden van Goed Werk (https://www.duurzaamdoor.nl/werkschrift). Mayke: ‘Het werkschrift is heel goed ontvangen, met name door mensen die zich identificeren als procesbegeleider of zich al zo noemen. Zij herkenden de situaties uit hun eigen praktijk.’ In 2024 hield DuurzaamDoor ook twintig interviews met andere transitiewerkers om boven tafel te krijgen wat iemand drijft, wat hun visie op hun vak is en waar ze uit putten als het spannend wordt. De geïnterviewden reageerden enthousiast. De interviews bleken een effectief middel om zicht te krijgen op hun specifieke kwaliteit en sterkten hen in hun missie. Aalke Drijfholt, impactversneller landbouw- en voedseltransitie RVO: ‘Ik vond het heel prettig om stil te staan bij wat ik doe en wat ik belangrijk vind. Door het gesprek realiseerde ik me dat ik bezig was met de ontwikkeling van een nieuw vak. Zo had ik dat nooit eerder gezien, ik dacht dat dat mijn persoonlijke ontdekkingsreis was.’ In haar rol als impactversneller werkt ze aan een visie op de transitie en helpt ze alle regelingen en dienstverlening tot een geheel te smeden ter ondersteuning van overheid en boer. ‘Mijn werk wordt gewaardeerd, maar niemand vraagt ooit wat ik doe. Daardoor moet ik altijd veel moeite doen om het benodigde budget en de capaciteit te regelen. Door het gesprek met DuurzaamDoor zag ik weer waarom ik doe wat ik doe, mijn drijfveer, en de waarde ervan. Als ik me daar niet bewust van was geworden, dan zou dat misschien wel verloren zijn gegaan.’
‘Vanuit het stille midden kan ik mensen bij elkaar brengen’
Stille midden Al die inzichten, drijfveren en kwaliteiten kunnen ook andere transitiewerkers inspireren of tot nadenken zetten. DuurzaamDoor werkte daarom alle interviews uit en haalde daar de kern – de kiem – en een kernzin uit voor gebruik op Dialoogkaarten. De kiem uit het gesprek met Serena Scholte was: stille midden. Serena werkt als webber aan transitieopgaven in de gebouwde omgeving. De kiem werd met haar uitgediept in een tweede interview. ‘Ik vond het ongelofelijk knap dat deze kern eruit gehaald is. Het maakt voor mij expliciet wat ik onbewust doe. Het stille midden is precies hoe ik opereer: ik kan me in alle standpunten vinden.’ ‘Dat kan verwarrend zijn voor mensen om me heen: waar ben je dan van? Waai je met alle winden mee? Door het gesprek ben ik gaan snappen dat dat juist een kracht is en dat ik vanuit dat stille midden mensen bij elkaar kan brengen ondanks alle polariteit. Door dit gesprek snap ik ook waar ik nog kan oefenen om dit beter te doen. Bijvoorbeeld wanneer ik wel een oordeel heb of hecht aan een uitkomst. Daar kan ik me in ontwikkelen. Dat maakt hoe ik werk dynamischer dan het beeld van de Serena die zich in iedereen kan vinden.’
Nieuw: Dialoogkaarten De set Dialoogkaarten kan worden gebruikt voor professionalisering van de transitiewerker of het vergroten van veranderkracht. De set bevat veertig kaarten met kiemen, een korte toelichting en een handelingsperspectief. Mayke: ‘Je kunt de kaarten gebruiken om bij jezelf te onderzoeken wat je herkent en hoe je dat zelf toepast. Wil je er meer van of juist minder? De kaarten bieden ook een gezamenlijke taal om het gesprek aan te gaan over wat de opgave van het team vraagt.’ ◼
De Dialoogkaarten zelf een keer gebruiken? Mail naar duurzaamdoor@rvo.nl. Meer inzichten, tools en whitepapers voor bekrachtiging van de transitiewerker zijn te vinden op: https://www.duurzaamdoor.nl/thema/veranderkracht.
Mayke Derksen
Deel dit artikel