Hoe laat je kennis stromen?
Leren in de modderige praktijk
Tekst Marc Notebomer Beeld Shutterstock
Bij leren hebben we het vaak over kennisoverdracht, maar veel minder over kennis laten stromen. En juist om kennis te laten stromen, heb je meer nodig dan een goed verhaal, een analyse of een handboek. Toch is er dicht op de modderige praktijk van de professional veel te halen. Maar een steen in de modder maakt nauwelijks kringen. Dus hoe stimuleer je het gesprek en hoe maak je inzichten overdraagbaar? Samen met Good Work Company zoekt DuurzaamDoor een antwoord op die vraag.
Mayke Derksen
‘Voor een beweging
heb je tijd nodig’
Aan het woord zijn Mayke Derksen en Irma Straathof van DuurzaamDoor. Samen zijn ze verantwoordelijk voor de innovatiediensten die DuurzaamDoor aan het ontwikkelen is, zoals Beelden van Goed Werk en het werkschrift Goed Werk in duurzaamheidstransities. Doel van die diensten is om het leren van transitieprofessionals zo veel mogelijk te faciliteren. ‘Leren is een aparte tak van sport,’ zegt Irma. ‘Wat we met DuurzaamDoor onder andere hebben gedaan is mooie voorbeelden ophalen en de kennis die dat oplevert zo veel mogelijk proberen te verspreiden. Maar we hebben gemerkt: met die voorbeelden raken we vaak net de kern niet. De kern zit hem juist in de afweging die mensen maken in een kritische situatie. De vraag is: hoe kunnen we deze verdieping in het leren beter faciliteren?’
Even stilstaan Kennisoverdracht lukt in de meeste gevallen prima, vult Mayke aan. ‘Maar wat gebeurt er vervolgens met die kennis? Iemand download bijvoorbeeld een boekje met tips van onze website, maar wat doet hij of zij er vervolgens mee? Wat we niet willen is dat mensen een goed voorbeeld toepassen. In plaats daarvan willen we dat ze gaan nadenken over wat te doen in een soortgelijke situatie in de eigen praktijk. We willen mensen handvatten geven, zodat ze af kunnen wegen wat goed is om te doen, wanneer kant-en-klare oplossingen ontbreken. Zodat ze daar met elkaar het gesprek over kunnen voeren.’ ‘De mensen uit het werkveld vinden bij ons een veilige haven, een moment van reflectie,’ gaat Mayke verder. ‘Maar vervolgens gaan ze terug naar de praktijk van hun eigen werk, waar de waan van de dag heerst. Ze moeten producten en resultaten leveren en staan onder druk.’ Irma vult aan: ‘Terwijl je voor een beweging tijd nodig hebt en even stil moet staan. Bovendien is het veel werk om in positie te komen om iets te veranderen: dan heb je vaak veel meer mensen nodig in je organisatie.’ DuurzaamDoor wil verdiepen op hoe je leren het beste kunt organiseren. Daarom heeft het de hulp van Good Work Company (GWC) ingeschakeld om dat concreter te maken. ‘Waarom is het leren in transities niet gemakkelijk? Ik denk dat dat samenhangt met een grote complexiteit, een continue dynamiek, voortdurende verandering en dat wetenschappelijke kennis beperkt behulpzaam is in de modderige praktijk,’ vertelt Manon Ruijters van GWC. ‘Waar het om gaat, is om in die modder te leren en dat wat we leren aan elkaar door te geven en met elkaar te verbinden. Dat is moeilijker dan het lijkt. Als we een steen in de modder gooien, ligt ie stil. Je krijgt geen kring, geen grotere beweging.
Irma Straathof
Manon Ruijters
Drijfzand Soms ervaren de mensen die modder ook nog eens als drijfzand,’ gaat ze verder. ze denken: doe ik het wel goed? Ik heb dit een keer gedaan maar lukt het volgende keer weer? Misschien is het toeval? Of ze hebben geen tijd om na te denken over waarom iets wel of niet werkt.’ ‘Het is gebruikelijk om te zoeken naar geleerde lessen of best practices. vult haar collega Bob Houtkamp aan. ‘Maar in de praktijk werkt dat eigenlijk niet zo goed: mensen leren meer van puzzels dan van oplossingen. Bovendien zoeken we geen mooie verhalen voor in de etalage.’ ‘In plaats daarvan gaan we samen met de professionals in hun modderige praktijk staan,’ gaat hij verder. ‘Je begint bij een kritische situatie. Een situatie waarvoor geen standaardoplossingen zijn. Waar de betrokkenen verschillend tegen aankijken en waarin de spanning soms flink kan oplopen. We vragen de professional naar het hittepunt in deze situatie. Wat maakte het lastig, waarom deed het er echt toe? Vervolgens verdiepen we bijvoorbeeld op het handelen, wat deed je precies? Welke vrijheid ervoer je daarbij, waar droeg je zorg voor? Zo werk je samen toe naar een beeld van goed werk in de specifieke situatie, inclusief alle afwegingen, puzzels en lastigheden.’ Manon: ‘We vangen eigenlijk de verhalen van mensen: wat weeg je af, hoe wil je je laten zien, welke kennis is belangrijk? Als je beter wordt in die afwegingen, ga je steviger staan. Met die verhalen trek je ook anderen mee: oh, dat dat bedoel je. Dat heb ik ook meegemaakt! Zo kom je in het volgende verhaal terecht en bouw je stapsgewijs aan nieuwe manieren van handelen.’
‘De oude lineaire
manier werkt niet’
Invoelbaar In het eerdergenoemde werkschrift Goed Werk in duurzaamheidstransities hebben DuurzaamDoor en GWC de verhalen van transitieprofessionals verzameld. Mayke: ‘Belangrijk is dat het persoonlijke beelden van goed werk zijn, die tegelijkertijd herkenbaar zijn voor anderen. Invoelbaar maar anoniem, waardoor het gemakkelijker is om ze op je eigen praktijk toe te passen.’ Uiteindelijk wil DuurzaamDoor ‘het hele systeem’ aan het leren zetten. Mayke: ‘Veel mensen zien leren als iets lineairs. Zoals op school: je wilt van Engels niveau nul naar niveau Havo 5 en daar kun je stappen voor doorlopen. Maar in transities werkt het anders. De oude lineaire manier werkt niet. Wat wel werkt? We zijn bezig om daar diensten voor te ontwikkelen.’ ◼
Bob Houtkamp
Deel dit artikel