Samen voor…
In mijn zoektocht naar publiek leiderschap heb ik heel veel betrokkenen, zowel binnen als buiten de overheid, gevraagd wat zij belangrijk vonden in het tonen van publiek leiderschap. Vrijwel alle geïnterviewden benoemden het kunnen samenwerken als cruciaal. Dat betrof een breed scala in samenwerking; samenwerking van de overheid met maatschappelijke actoren en met bedrijven, samenwerking tussen overheidslagen als rijk en gemeenten, samenwerking tussen afdelingen en tussen ministeries, samenwerking van collega’s… Kortom, goed samenwerken is noodzakelijk in het publieke domein om grote maatschappelijke vraagstukken te kunnen oplossen. Geen vraagstuk – of het nu om wonen of zorg of klimaat of democratie gaat – kan zonder brede samenwerking worden opgelost. Op mijn vervolgvraag wat mensen vonden van de wijze waarop werd of wordt samengewerkt, was het antwoord opvallend vaak: niet goed. Betrokkenen vertelden dat de mensen met wie zij moeten samenwerken meer bezig zijn met hun eigen belang dan met de “plus”, die samenwerking kan opleveren. Een gemiddeld gesprek of overleg stond, volgens zeggen, stijf van het verkondigen van de eigen boodschap. Zoals: mijn minister wil dit of mijn gemeente vindt dit of mijn organisatie moet dit… Aan het einde van mijn zoektocht heb ik samenwerking daarom maar de omschrijving gegeven: samenwerking is hopen dat anderen doen wat jij graag wil.
Mark Frequin is voormalig topambtenaar. Op dit moment is hij adviseur en trainer op het gebied van publiek leiderschap, samenspraak en tegenspraak. Voor de ABD stelde hij het Kompas voor Publiek Leiderschap op.
Dat brengt mij automatisch bij het samenwerken in een kabinet. Al enige tijd hebben wij kabinetssamenwerking die eerder lijkt op een robbertje vechten dan op het elkaar successen gunnen. Een gemiddeld regeerakkoord is inmiddels een vorm van georganiseerd wantrouwen. Met vaak ernstig veel pagina’s moet worden voorkomen dat andere partijen successen krijgen. Regeerakkoorden worden steeds dikker om eigen belangen te zekeren en belangen van de coalitiegenoten te begrenzen. Terwijl samenwerking moet gaan om het elkaar gunnen. Zoals in elke samenwerking moet de eerste vraag zijn: wat kan ik doen om jouw doelen te realiseren? Samenwerking vraagt om vragen stellen en om luisteren. Samenwerking is niet gediend met zenden en stelling nemen. Samenwerking gaat over elkaar tot steun zijn en elkaar vertrouwen. Iedereen weet dat het gezegde opgaat: regeren is halveren. Dan moet je juist elkaar tot steun zijn en niet gaan voor puur eigen belang. Koot en Bie omschreven het ooit al helder en pijnlijk, het motto bij regeringscoalities is: ‘samen voor ons eige’. Daarmee is het landsbelang niet gediend.
Deel dit artikel