Tekst Gert Riphagen
We moeten het hebben over de Handy. Dit is wat mij betreft het pronkstuk in de galerij van verengelste termen in de Duitse taal. Toegegeven, het is even een breinbreker. Maar zit het woord voor mobiele telefoon eenmaal in je hoofd, dan raak je het niet snel meer kwijt.
Duitsland was eeuwenlang een ratjetoe van kleine staatjes en prinsdommen zonder een gemeenschappelijke taal. Wie een beetje geleerd had sprak Frans. En in de kerk heerste uiteraard het Latijn. Dat veranderde toen kerkhervormer Luther de bijbel in het Duits vertaalde. Het succes van met name de 19eeeuwse dichter en schrijver Goethe versterkte die ontwikkeling. Hij schreef alleen in het Duits. De roem die hij wereldwijd kreeg met boeken als Faust en Die Leiden des jungen Werthers hielp enorm om van het Duits een cultuurtaal te maken, een taal om trots op te zijn. De Duitse taal is daarna lang een bastion van eigenheid geweest. Vreemde invloeden kregen nauwelijks toegang. Maar de opkomst van het (Engelstalige) internet eind vorige eeuw en de sociale media nu laat ook de Duitse taal niet onberoerd. De Handy is daar het meest sprekende voorbeeld van. Je hoort het in Duitsland op straat overal om je heen.
Denglish Toch is er iets geks aan de hand met dat woord. Handy betekent in het Engels iets heel anders, namelijk: nuttig. Een mobieltje is in het Engels phone, cell phone of mobile (phone). Het Duitse Handy – afgeleid van handheld – is dus een Engels woord dat in het Duits van betekenis verandert. Daar hebben ze in Duitsland een term voor: D(eutsch)english oftewel Denglish. Engelse woorden kom je in die gesloten Duitse taal tegenwoordig sowieso steeds vaker tegen. Taal verandert nu eenmaal, wat je er ook van vindt. In mijn vakantie lette ik daar eens op in de Duitse kranten die ik las: van de Thüringische Landeszeitung tot de Schwälmer Allgemeine. Je komt voortdurend Engelse woorden tegen als: job, team, e-mail, laptop, party, promi, management, marketing, weekend.
Lekkerste gebakje Gelukkig is er ook nog veel eigenheid. Duitsers hebben het nog steeds over Schmutzigkeit en niet over dirt en das stimmt wint het van that’s right. Bij voetbalwedstrijden houdt de Torhüter nog steeds de ballen tegen en niet de goalkeeper of goalie. De Duitse taal kent ook veel fraai klinkende woorden. Denk aan woorden als Fingerspitzengefühl (subtiel handelen in een gevoelige situatie), Weltschmerz (melancholie over de gebrekkige wereld), Fernweh (verlangen naar verre oorden), Gemütlichkeit (sfeer van warme gezelligheid), Habseligkeiten (persoonlijke spullen) en Zweisamkeit (verbondenheid tussen twee mensen). Deze woorden gaan bij mij zo zoet over de tong als het lekkerste gebakje van de plaatselijke Konditorei.
Licht uit De kennis van Nederlanders van de Duitse taal reikt vaak niet verder dan de woorden die we kennen van onze doorreis over de Duitse Autobahn naar het zuiden. Het begint met Ausfahrt, vaak gevolgd door Tankstelle of Raststätte, de laatste jaren steeds vaker gevolgd door Stau. Wie over of naar Zwitserland rijdt krijgt ook nog te maken met Zoll. Veel beter zal het ook niet worden, vrees ik. Het aantal Nederlanders dat Duits studeert daalt al jaren. Zo halveerde het aantal studenten Duitse taal en cultuur aan Nederlandse universiteiten de laatste vijftien jaar tot 160 in 2022. Als we niet oppassen, doet de laatste student Duits hier weldra het licht uit. In Duitsland is sprake van een omgekeerde trend. Daar studeren zo’n 2200 mensen Nederlands. En de interesse neemt toe. Kennelijk zien onze oosterburen wel wat in de taal en cultuur van ons kleine kikkerlandje. Het kan natuurlijk ook zijn dat we in Nederland gewoon wat achterlopen. Indachtig de aan de Duitse dichter Heinrich Heine toegeschreven uitspraak: ‘Als de wereld vergaat, dan ga ik naar Nederland. Want daar gebeurt alles altijd 50 jaar later’. ◼
Deel dit artikel