Kernwaarde
Transparantie is een kernwaarde van goed bestuur. Burgers moeten kunnen volgen wat de overheid doet, waarom besluiten worden genomen en op welke informatie die zijn gebaseerd. Toch blijkt uit dit nummer van Publiek Denken dat openheid nog steeds geen vanzelfsprekendheid is. De Wet open overheid (Woo), ingevoerd in 2022, moest een nieuwe standaard neerzetten. Maar drie jaar lijkt de praktijk weerbarstiger. Wie de informatiehuishouding van de overheid onder de loep neemt, ziet hoe ingewikkeld de werkelijkheid is. Duidelijk dat niet de Woo zelf, maar de uitvoering de grootste uitdaging vormt. Onderzoek van organisaties als SPOON en de Open State Foundation bevestigt dit beeld. De gedachte dat de Woo te zwaar of onuitvoerbaar zou zijn, blijkt grotendeels terug te voeren op gebrekkige organisatie. Zolang documentbeheer niet op orde is en registreren willekeurig gebeurt, blijven Woo-verzoeken tijdrovend en frustrerend. Afzwakken van de wet lost niets op. Het geeft juist de boodschap af dat openbaarheid minder belangrijk is. Toch is er ook reden voor optimisme. In de gemeente Woensdrecht laat informatiemanager Jermaine Hoeven zien dat een pragmatische aanpak verschil kan maken. Door medewerkers bewust te maken, ambassadeurs aan te wijzen en stapsgewijs informatie openbaar te maken, groeit de cultuur van openheid. Het is geen perfecte route, maar wel een die laat zien dat concrete vooruitgang mogelijk is.
Asha Narain is hoofdredacteur van Publiek Denken
Dat transparantie sterk afhangt van context, blijkt ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Journalist en jurist Luis Anibal Villegas beschrijft hoe taalbarrières, kleinschaligheid en beperkte digitale infrastructuur de toegang tot informatie bemoeilijken. Daarbij komt een cultuur van voorzichtigheid, waardoor burgers hun rechten niet altijd benutten. Hier is maatwerk nodig, en extra steun vanuit zowel lokale overheden als Den Haag. Tegelijkertijd gaat transparantie verder dan het simpelweg publiceren van documenten. Beleidsadviseurs Sarah Vlootman en Rolien van den Raadt (BZK) benadrukken dat informatie pas waarde krijgt wanneer zij wordt voorzien van context en duiding. En onderzoek van Birte Schohaus en Bas van Beek maakt duidelijk dat openheid ook nodig is in domeinen waar formele regels geen vat hebben, zoals in besloten netwerken die buiten het publieke zicht opereren. De rode draad van dit nummer is helder: vooruitgang vraagt om inspanning. Transparantie wordt pas werkelijkheid met betere informatiehuishouding, een cultuur waarin openheid vanzelfsprekend is en bestuurders die bereid zijn ongemakkelijke stappen te zetten. De vraag blijft of de overheid die weg ook daadwerkelijk durft te gaan.
Deel dit artikel