Besturen is geen spelletje

Onbegrijpelijke coalitie Het leverde een onbegrijpelijke coalitie op waarin zelfs een basislijn nodig was voor het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat, aldus verkenner Plasterk. Maar met ‘Hoop, lef en trots’ gingen de vier moeizaam samenwerkende en elkaar wantrouwende partijen aan de slag met grootse plannen. Plannen zoals meer bestaanszekerheid, het strengste migratiebeleid ooit, een ander kiesstelsel, voedselzekerheid voor ‘ons allemaal’, een Constitutioneel Hof, Nederland veilig houden en grote impulsen voor woningbouw, energie en infrastructuur.

Balans opmaken Na 336 dagen missionair kabinet kan de balans worden opgemaakt. Kort gezegd: we staan er slechter voor dan bij de start van het kabinet. Stikstof niet opgelost, woningbouw vertraagd, energie gaat op slot, infrastructuur loopt tegen grote onderhoudsvragen aan, natuur nog geen plan, boeren in onzekerheid, kosten voor de zorg stijgen, onderwijs onder druk… Kortom: een pijnlijke balans. En daar staan alleen wat slappe ballonnetjes tegenover, zoals op twee wegen 130 km rijden, rode diesel voor tractoren (oh nee, zelfs dat is nog niet gelukt), geen dagje uit voor jonge asielzoekers naar de Efteling, een financiële impuls voor de spoorlijn Emmen–Stadskanaal (wat wel ten koste ging van de Lelylijn, die was toegezegd), en huurbevriezing (wat weer ten koste ging van het investeren in woningen voor toekomstige huurders).

Geestig en pijnlijk En dan valt het kabinet over de beperkingen in de asielstroom. Wat geestig, maar ook pijnlijk is. Want daar waren ze het juist wel over eens. Niet over alle maatregelen natuurlijk, want in het lijstje van Wilders stonden niet alleen realiseerbare opties. Dit leidde bij de drie overgebleven partijen – VVD, NSC en BBB – tot de verbaasde reactie dat ze het grotendeels toch eens waren. Maar ja, toen had Geert Wilders de stekker er al uitgetrokken. Stekker eruit? Er was geen sprake van een ordentelijke elektrische verbinding. Het was niet meer dan een wankel contact – of zoals onze oosterburen zeggen: ein Wackelkontakt. Waarna er ook nog een gevecht ontstond over welke partij de asielportefeuille mocht hebben. Met als resultaat het opknippen in drie stukken. Wat een waanzin. Ministeries worden opgeknipt, opgeheven en opgericht door partijen die denken dat zij in een Lego-paradijs zitten. Stop daarmee.

Hoe nu verder? Met grote waarschijnlijkheid gaan we nog een jaar tegemoet voordat er een nieuw kabinet zal zitten. We beginnen al met bijna vijf maanden voordat er verkiezingen zijn. Daarna volgen vast nog vele maanden formeren. Dit demissionair kabinet zal, denk ik, nog wel een klein jaar blijven zitten. Verkiezingen en formatie zullen wederom in het teken staan van beloften – beloften die later niet waargemaakt kunnen worden. We kunnen ons weer opmaken voor een eindeloze reeks van ‘wat wij voor de gewone burger, de man in de straat en de mensen in de wijken’ gaan betekenen. Wanneer wordt nu eens hardop gezegd dat besturen betekent dat er ongemakkelijke beslissingen moeten worden genomen? Grote vraagstukken als de toekomst van de natuur, duurzame energie, beter onderwijs, een ander belastingstelsel, het afschaffen van de stapeling van toeslagen via een soort basisinkomen, ordening van de ruimte, het echt versnellen van woningbouw, oplossingen voor groeiende sociale ongelijkheid … die vragen om lastige besluiten. En dat graag door bestuurders die van wanten weten. Bestuurders met een rechte rug en met ervaring. Niet zoals het amateurisme dat in de afgelopen periode welig tierde. Amateurisme heeft zijn charme – het betekent immers ‘liefde voor’ – maar alstublieft: mag het landsbestuur weer wat professioneler?

Hou op met loze beloften Hou vooral op met beloften die niet kunnen worden waargemaakt. Hou zeker op met anderen daar de schuld van geven. En behandel kiezers weer serieus. Het gaat bij het besturen van het land niet om het uitdelen van cadeautjes. Vrijwel iedereen snapt dat het bij het landsbestuur niet gaat om ‘wat kunt u voor mij doen?’, maar om het algemeen belang. En algemeen belang betekent het afwegen van vaak tegenstrijdige belangen en het maken van lastige keuzes op de lange termijn. Dat snapt (vrijwel) iedereen! Vandaar mijn omproep aan Den Haag: stop met experimenteren. Stop dat weer in de ijskast – of beter nog: in de vriezer. Nederland verdient beter. ◼