Andere kenmerken Toen Gerdan bij de overheid begon, merkte hij dat leeftijdsverschillen een rol speelden op de werkvloer. ‘Ik was natuurlijk opgegroeid met leeftijds­genoten, van de basisschool tot mijn studie, en toen ik ging werken, was ik ineens collega van mensen die al kleinkinderen hadden. Ik keek auto­matisch tegen ze op. Zij wisten hoe het werkte, ik wilde van ze leren. Op zich een gezonde houding, maar wat ik merkte, was dat ik me ging conformeren. Het is waardevol als jongere generaties zich blijven verwonderen en vernieuwing met zich meebrengen.’ Dit is niet alleen een generatiekloof, zegt Gerdan. ‘Ook andere diversiteitsdimensies spelen mee, zoals opleiding, een migratieachtergrond, stad versus platteland. Ik ben bij de overheid gaan werken omdat ik zelf in mijn omgeving heb gezien hoe het kan zijn als de overheid er niet voor je is. Wat er gebeurt als een instantie te homogeen is, als iedereen op elkaar lijkt en op dezelfde manier denkt. Misstanden zoals de toeslagenaffaire, etnisch profileren bij de politie of geheime spionageonderzoeken in moskeeën, zijn daar deels het gevolg van. Die patronen wil ik helpen veranderen.’

Open gesprek Gerdan had geluk met zijn eerste werkgever, professor Roel in ’t Veld. ‘Ik was 23, hij 73. Vanaf het begin zei hij: ik wil dat je brutaal bent. Als je het niet met me eens bent, wil ik dat van je horen. Dat bleef hij de hele tijd herhalen. Daardoor werd ik vanzelf meer uitgesproken. Het doet iets met je zelfvertrouwen. Bij zijn afscheidsdiner hield hij een speech, hij keek naar mij en zei dat hij van de jongste van de groep het meest had geleerd. Toen wist ik: oké, mensen kunnen dus ook iets van mij opsteken. Ik hoef niet alleen naar anderen op te kijken.’ Net als In ’t Veld is ook Goet hier actief naar op zoek. ‘Ik houd van dat open gesprek,’ zegt hij. ‘Ik jaag het aan. Laatst nog waren er vier verschillende netwerken bij de bestuursraad op bezoek om hun jaar­plannen toe te lichten. Dat leidt ook bij ons tot nieuwe gedachten. Maar ik weet dat mensen dit spannend vinden. Ik schrijf bewust interne blogjes en dergelijke om medewerkers tot het open gesprek uit te nodigen. Sommige leidinggevenden hebben daar ook aanmoediging nodig.’

Weloverwogen besluiten Het is een misverstand dat managers altijd het antwoord zouden moeten hebben, zegt Goet. ‘Laatst vroeg een leidinggevende zich af wat hij moest zeggen als een ambtenaar wil meedoen aan een demonstratie van Extinction Rebellion op de A12. Toen zei ik: nou, ik verwacht niet dat jij daar zelf direct antwoord op moet geven. Wat ik dan wel weet, is dat er blijkbaar behoefte is aan een gesprek. Dat gesprek moet je faciliteren. Samen puzzelen, daar draait het om. Beseffen dat er nooit maar een oplossing bestaat. Het is nu juist ons vak om alle feiten en nuances zo duidelijk mogelijk op tafel te krijgen, zodat bewindspersonen weloverwogen besluiten kunnen nemen.’ Volgens Gerdan moeten we af van de term loyale tegenspraak. ‘Ik heb een beetje een hekel aan die term. Als ik mijn perspectief deel, is dat per definitie een vorm van loyaliteit. Afhaken, saboteren, wegkijken – dat is pas gebrek aan loyaliteit. Wanneer je je uitspreekt, is dat een teken van betrokkenheid.’