Ambtenaren met een bijzonderheid
‘Praktische wijsheid kan beleid beter maken’
Tekst Jelle van der Meulen Beeld Hilbert Krane
Mensen met een handicap of arbeidsbeperking krijgen bij de rijksoverheid de ruimte. Helaas wordt er nog niet voldoende met hen meegedacht. League Rijk wil dat veranderen. ‘Wat voor de overheid het eindpunt is, is voor ons pas het begin.’
Volgens Basten Quaedvlieg en Iris Westhoff doet de rijksoverheid haar best voor mensen met een handicap of beperking, maar is er ruimte voor verbetering
‘De League is een old boys network in de goede zin’
In haar beleid voor en omgang met ambtenaren met een beperking is de rijksoverheid van goede wil. Maar die goede wil kan nog weleens op een vreemde manier tot uiting komen, vertelt Basten Quaedvlieg, bestuurssecretaris bij de Rijksorganisatie voor Ontwikkeling, Digitalisering en Innovatie. Bijvoorbeeld toen op een ministerie folders circuleerden met informatie over hoe om te gaan met ambtenaren met een ‘bijzonderheid’. ‘Daarin stonden onder andere do’s-and -don’ts over het omgaan met mensen met autisme,’ zegt Quaedvlieg. ‘Bijvoorbeeld dat je hen het beste uit de buurt kon houden van de bewindspersoon, omdat ze geen bestuurlijke sensitiviteit zouden hebben. Die lijst was opgesteld zonder medeweten van de doelgroep en gebaseerd op achterhaalde wetenschappelijke informatie.’
Afwijken van de norm Quaedvlieg (senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) maakt deel uit van League Rijk. Dat is een netwerk binnen de rijksoverheid van ambtenaren met een handicap, chronische ziekte, neurodivergentie of andere beperking of bijzonderheid. League Rijk zet zich in om situaties zoals hiervoor beschreven aan te kaarten en te verbeteren. ‘We pakken dingen op, we worden gezien en gehoord,’ vat Quaedvlieg het werk van League Rijk samen. ‘Komen we iets tegen, zoals die folders, dan spreken we de secretaris-generaal daarop aan. Daarnaast zijn we een team en helpen we elkaar, bijvoorbeeld door elkaar op de hoogte te stellen van vacatures. Je kunt de League zien als het equivalent van een old boy network, in de goede zin van die uitdrukking.’ Vooropgesteld: de rijksoverheid doet haar best voor mensen met een handicap of beperking, stelt Quaedvlieg. Tegelijkertijd zijn er veel obstakels. ‘De rijksoverheid is een wereld van compromissen en hiërarchie, dat is de aard.’ Hij knipoogt: ‘Daarom lijken ambtenaren ook allemaal op elkaar. Maar mensen met een handicap hebben juist als exclusief kenmerk dat ze objectief afwijken van de norm. Dat vindt de rijksoverheid ingewikkeld.’
Meer dan persoonlijke ervaring Iris Westhoff is ook lid van League Rijk. Ze werkt bij de directie Ambtenaar & Organisatie, afdeling Ambtelijk Vakmanschap & Rechtspositie. ‘Keer op keer heb ik pogingen gedaan om informatie van buitenaf, vanuit de maatschappij, te incorporeren in beleid,’ vertelt ze. ‘Door mij ingebrachte informatie werd afgedaan als persoonlijke ervaringen, waar mijn toenmalige manager niks mee meende te kunnen. Heel vermoeiend.’ Terwijl juist praktische wijsheid beleid beter kan maken en verder kan helpen, stelt Quaedvlieg. ‘Ik heb bij VWS en in de zorg gewerkt en ben al heel mijn leven patiënt (Quaedvlieg heeft scoliose, red.). Daar kan de overheid gebruik van maken, dat is veel meer dan een persoonlijke ervaring.’ Het is illustratief, vinden Westhoff en Quaedvlieg, voor hoe de rijksoverheid nog weleens omgaat met mensen met een beperking of bijzonderheid. ‘Ze worden onder hun niveau binnengehaald,’ legt Quaedvlieg uit. ‘Goed bedacht, want dan kunnen ze wennen en is de druk niet zo hoog.’ Westhoff: ‘Maar wat voor de overheid het eindpunt is – want ze hebben iemand met een beperking aan het werk geholpen – is voor veel van ons juist een startpunt. Wij denken: we mogen eindelijk meedoen en dan begint het voor ons pas.’
Carrière maken Quaedvlieg vult aan: ‘Bovengemiddeld intelligente mensen, daar heeft de rijksoverheid moeite mee. We worden met de beste intenties wat lager ingeschaald aan het begin, maar intelligente, ambitieuze mensen komen al snel op het punt dat ze toe zijn aan de volgende stap. Daar is meestal nog niet goed over nagedacht.’ Net als bij de werving van jonge ambtenaren, aldus Quaedvlieg: die worden geacht veel uren te maken, maar dat is lastiger als je bijvoorbeeld in een rolstoel zit. ‘Het systeem sluit op die manier mensen met een handicap uit.’ Ook daar biedt League Rijk uitkomst. Door te netwerken en elkaar door te verwijzen naar bepaalde managers, lukt het om die volgende stap wel te zetten. Een voormalig collega van Quaedvlieg heeft autisme en vreesde daardoor nooit carrière te kunnen maken. Inmiddels is hij senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. ‘De League laat je groeien en dingen uitproberen,’ weet Quaedvlieg. Westhoff, die zelf autisme heeft, heeft een opleidingsprogramma ontwikkeld, waarin ambtenaren met een handicap ‘snel op vlieghoogte komen’. ‘Het probleem is dat er bij ons vaak een discrepantie is tussen inhoudelijke kennis en organisatorische socialisatie. Inhoudelijke kennis hebben we, maar we weten vaak niet hoe het werkt bij een grote werkgever, hoe je functioneert binnen zo’n groot team. Mensen wordt een achterstand toegedicht op het totale terrein, terwijl die alleen speelt op een klein onderdeel daarvan.’
‘Het systeem sluit mensen met een handicap uit’
Van boven naar beneden Ook dat is ambtelijke weerbaarheid, vindt Westhoff: voor jezelf opkomen. ‘Ik wil niet dat mensen met een beperking een speelbal worden van niet-passend beleid. Daarom is het belangrijk zelf het roer in handen te hebben en samen met de werkgever toe te werken naar een gezamenlijke toekomst. Dat is weerbaar zijn, net als tegengas geven wanneer een manager hallucinant zit te kletsen. League Rijk is bij uitstek een voorbeeld waarin loyale tegenspraak een rol speelt, vindt Quaedvlieg. ‘We zorgen dat beleid correct wordt vormgegeven en uitgevoerd. Dat doen we met begrip voor belangen en respect voor de trias politica. Wij werken van boven naar beneden; we kaarten iets aan bij de secretaris-generaal en komen met oplossingen, niet met problemen. Als iets niet klopt, niet goed wordt aangepakt of niet goed blijkt te werken, blijven wij op de deur kloppen.’ ◼
Deel dit artikel