Tegenspraak als bouwsteen
Het openbaar bestuur staat onder druk. Burgers eisen terecht meer transparantie, inclusiviteit en maatwerk van de overheid. Toch lukt het vaak niet om die ambities waar te maken. Tegenspraak en vernieuwend denken zijn daarbij essentieel. Maar zoals Marjolijn Olde Monnikhof, directeur van Stichting CAOP, treffend zegt: ‘We zeggen al jaren dat we meer naar de burger willen luisteren, maar we doen het niet.’ Volgens Olde Monnikhof is tegenspraak geen luxe, maar een noodzakelijke voorwaarde voor een goed functionerend bestuur. Ambtenaren het moeten durven zeggen als beleid niet werkt of maatschappelijke doelen worden ondermijnd, stelt ze. Het huidige systeem, met focus op snelheid en efficiëntie, laat weinig ruimte voor reflectie. Een overheid die luistert vraagt om leiderschap dat verantwoordelijkheid neemt, ruimte biedt voor reflectie en van fouten durft te leren. Inge van Gansewinkel, Ambtenaar van het Jaar 2024 en publieksprijswinnaar, is een voorbeeld van hoe vernieuwend ambtenaarschap eruit kan zien. Als programmamanager nachtcultuur bij de gemeente Haarlem betrekt ze jongeren bij beleid en zet ze minderheidsgroepen, zoals de queer community, op de kaart. Haar aanpak laat zien dat ambtenaarschap draait om luisteren, aanwezig zijn en samenwerken. ‘De beste ideeën liggen vaak letterlijk op straat,’ zegt ze. Met creatieve participatiebijeenkomsten geeft ze jongeren een stem en verbindt ze gemeenschappen.
Asha Narain is hoofdredacteur van Publiek Denken
Ook Margot Kwee en Ide Opdam, jonge waterschapsbestuurders, tonen aan hoe tegenspraak en een frisse blik kunnen bijdragen aan langetermijnoplossingen. Ze pleiten voor instrumenten als een generatietoets en een maatschappelijke jaarrekening om duurzaamheid en brede welvaart te verankeren in beleid. Kwee stelt: ‘We moeten breder kijken dan alleen de technische kant van onze kerntaken. Zonder een integrale aanpak kunnen we onze doelen niet halen.’ Inclusie is een ander belangrijk thema. Netwerken als League Rijk, een initiatief voor ambtenaren met een beperking, pleiten voor een cultuur waarin ieders talenten worden benut. Hun boodschap is helder: ‘Wat voor de overheid het eindpunt is, is voor ons het beginpunt.’ Tegenspraak bieden en loyale kritiek leveren, zowel inhoudelijk als organisatorisch, zijn volgens hen cruciaal voor een inclusieve en toekomstbestendige overheid. Met deze laatste editie van het jaar kijken we vooruit naar 2025. Laten we samen bouwen aan een overheid die niet alleen transparanter en inclusiever is, maar ook daadkrachtig inspeelt op maatschappelijke vraagstukken. Wij wensen u fijne feestdagen en een inspirerend nieuwjaar.
Deel dit artikel