Actieplan Dakloosheid
Koers houden te midden van grillige politiek
Tekst Jelle van der Meulen Beeld Ministerie van VWS
In de rubriek Blik op de uitvoering brengt Publiek Denken het werk van uitvoerend ambtenaren in beeld. Jojanneke Kraan, teamcoördinator Nationaal Actieplan Dakloosheid bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, blijft zich te midden van een ingewikkeld speelveld onvermoeibaar inzetten om dakloosheid terug te dringen.
‘Tuig nou niet steeds iets korts op’
Jojanneke Kraan
Ze heeft het weleens eerder gezegd, en zegt het graag opnieuw: dakloosheid is de meest extreme vorm van uitsluiting, vindt Jojanneke Kraan. ‘Mensen doen letterlijk niet meer mee, ze bestaan vaak niet meer in systemen. Het lijkt me dus een heel basale en belangrijke taak van de overheid om daar iets aan te doen.’ Met haar team overziet Kraan het actieplan dat dakloosheid in Nederland fors moet verminderen. Ze adviseert de bewindspersoon, bereidt bestuurlijke overleggen voor en overlegt met tal van partijen, zoals gemeenten, zorgpartijen, ervaringsdeskundigen en belangenbehartigers. Allen waren ze nauw betrokken bij het opstellen van het Nationaal Actieplan, dat in 2022 bekrachtigd werd. Het was best een klus, om alle partijen op een lijn te krijgen, maar het resultaat is een breedgedragen plan, ‘waarvan iedereen mede-eigenaar is’, aldus Kraan. ‘Daardoor krijgt een beleidsplan meer draagvlak en sluit beleid beter aan bij de behoefte van de mensen om wie het gaat.’ Uitgangspunt van het actieplan is preventie en housing first: het verbeteren van bestaanszekerheid om dakloosheid te voorkomen en het afbouwen van maatschappelijke opvang door eerst te zorgen dat dakloze mensen een dak boven hun hoofd krijgen. ‘Dat klinkt eenvoudig, maar is een enorme systeemverandering,’ legt Kraan uit. ‘We weten uit wetenschappelijke studies dat een huis als startpunt, in plaats van als eindpunt van zorg, veel betere resultaten oplevert.’
Toenemende dakloosheid Sinds 2018 daalde het aantal daklozen gestaag, maar het afgelopen jaar kwam aan die beweging een einde. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) becijferde dat op 1 januari 2023 naar schatting 30.600 mensen in Nederland dakloos waren; een stijging van zo’n 15 procent ten opzichte van een jaar daarvoor. Daarop volgde kritiek op het Nationaal Actieplan Dakloosheid. De uitvoering zou te ingewikkeld zijn en de samenwerking moeizaam. De praktijk is inderdaad weerbarstig, zegt Kraan, maar er is wel degelijk vooruitgang geboekt. ‘Neem je de signalen dat dakloosheid toeneemt als maatstaf, dan zijn we inderdaad niet op weg. Tegelijkertijd is er wel een omslag in denken gemaakt: iedereen heeft het nu over housing first. Dat is winst. Maar het gaat inderdaad langzaam, te langzaam, zeker voor dakloze mensen zelf.’ Wat niet meehelpt, zijn de ‘grillen van de politiek’, zoals Kraan het soms onzekere speelveld omschrijft. ‘Ik vind het persoonlijk soms ingewikkeld, dat beleid er over drie jaar weer totaal anders uit kan zien. Het is ook de uitdrukkelijke wens van het veld om nou niet steeds iets korts op te tuigen, maar nu hieraan vast te houden. Dat blijft ook onze boodschap, ondanks de uitdagingen die we tegenkomen.’ Iemand opperde onlangs om een nieuw actieplan op te stellen, maar daar moet Kraan niets van weten. ‘Dan ben je weer zoveel tijd verder, terwijl we opnieuw tot dezelfde conclusie zouden komen; dat maatschappelijke opvang symptoombestrijding is die niet leidt tot een duurzame afname van dakloosheid. Als het even moeilijk wordt, moeten we niet terug in de tijd, maar juist samen koers houden.’ ◼
Deel dit artikel