Transparantie is niet eng
Witboek met leuke, praktische voorbeelden
Tekst Dave Schut Beeld Open State Foundation
Geen beter bewijs van de voordelen van openbaarheid dan concrete voorbeelden uit binnen- en buitenland. Het Witboek Open Overheid, samengesteld door Open State Foundation, staat er vol mee. In gesprek met directeur Serv Wiemers.
Serv Wiemers: ‘Transparantie draait niet alleen om controle, maar ook om participatie’
‘Bij openbaarheid is er nog steeds veel tegenwerking in Nederland’
‘Informatie is macht,’ zegt Wiemers, ‘dus als er een te groot verschil is in informatiepositie tussen burger en overheid, dan is er ook een te groot verschil in macht. Burgers voelen dit. En dat is slecht voor het vertrouwen.’ Open State Foundation probeert dit gat te dichten. ‘Wij delen overheidsinformatie via publieke databases. Tegelijkertijd bepleiten we het openbaar maken van data door overheden zelf. En we geven rechtstreeks advies.’
Positieve voorbeelden Een van hun succesvolste websites is Waarismijnstemlokaal.nl. ‘Die wordt tijdens verkiezingen door ongeveer een miljoen Nederlanders bezocht. Het is een database van stemlokalen in Nederland, met alle informatie die je nodig hebt. Een ander voorbeeld is onze tool Open Lobby, met alle agenda’s van bewindspersonen. Hoe vaak gaat een minister eigenlijk met Shell of Greenpeace in gesprek? Dat kun je zo opzoeken.’ Zo is er nog veel meer mogelijk, en dat is te zien in het Witboek Open Overheid. ‘Een overzicht van positieve voorbeelden van openbaarheid,’ legt Wiemers uit. ‘Zodat je leert wat je daaraan hebt. Door openbaarheid kun je als journalist de overheid controleren, dat is bekend. Maar je kunt als bedrijf bijvoorbeeld ook makkelijker innoveren. De app Buienradar is ontstaan toen KNMI-data openbaar werden gemaakt. Verder is er het voorbeeld van fietsdata, waarbij inwoners meedenken over onveilige situaties in het verkeer. Als je burgers bij beleid betrekt, als je ze dat vertrouwen geeft, dan krijg je dat vertrouwen vanzelf terug.’ Ook zijn er sprekende voorbeelden uit het buitenland. ‘In Taiwan voert de minister van digitale zaken een radicaal open beleid. Op YouTube kun je filmpjes zien van haar ontmoetingen. Veel van haar vergaderingen zijn zelfs live te streamen. Als je in Noorwegen een verzoek om overheidsinformatie wilt indienen, kan dat op een soort bol.com-achtige website met slechts een paar klikken. Binnen drie dagen krijg je reactie. En inwoners van New York kunnen alle uitgaven van de gemeenten inzien, waardoor ze precies weten hoeveel de politie uitgeeft aan donuts.’
Geinig en nuttig Dit is niet alleen geinig, het is ook echt nuttig, benadrukt Wiemers. ‘Transparantie draait niet alleen om controle, maar ook om participatie. Want misschien is er wel een bedrijf dat zegt: wacht eens even, wij kunnen die donuts leveren voor driekwart van de prijs. Al is controle natuurlijk wel degelijk belangrijk. In Finland gaf een minister een adviesopdracht aan het bedrijf van zijn broer. Toen journalisten daarachter kwamen, moest de minister aftreden.’ Wiemers ziet nog altijd veel tegenwerking bij deze trend, zegt hij, ook in Nederland. ‘Veel ambtenaren en politici vinden dit eng. Ze zijn bang voor controle, voor de media. Ze vertrouwen de burger niet. Wij hopen dat deze positieve voorbeelden de mentaliteit een beetje kan veranderen. De Wet open overheid (Woo) is heel goed, maar we zien dat de behandeltermijn van Woo-verzoeken alleen maar oploopt. Kortom, het blijft een strijd. Vaak hoor ik van ambtenaren: mensen vragen van alles bij ons op, maar wat willen ze er nu precies mee? In het Witboek Open Overheid laten we dat zien.’ ◼
Deel dit artikel